بەرپرسانی ئه‌و شارانه‌ی عێراق کە لە دەست زه‌بروزه‌نگی رێكخراوی "دەوڵەتی ئیسلامی" (داعش) ئازادكران، لە کارکردندان بۆ کردنەوەی ئەو فڕۆکەخانانەی له‌ شەڕەکەدا زیانیان بەرکەوتووە یان دروستکردنی فڕۆکەخانەی نوێ.

لە پارێزگای ئەنبار، حکومەتی ناوخۆیی پشتڕاستیکردەوە کە پارێزگاکە لە پرۆسەی بانگەشەی تەندەردایە بۆ بونیادنانی فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی ئەنبار.

سەرۆکی کۆمسیۆنی بەرهەمهێنانی ئەنبار، مەهدی ساڵح نوعمان وتی کۆمسیۆنەکە تەواوی داواکارییە پێوستەکانی بۆ دروستکردنی فڕۆکەخانەکە بەکۆتاهێناوە، کە دەکەوێتە ناوچەی 35 کیلۆ لە خۆرئاوای رەمادی.

ناوبراو 17 ئایار بە دیارونای وت: "ناوچەیەکی 3,000 دۆنمی دیاریکراوە بۆ دروستکردنی فڕۆکەخانەکە. بەوریاییەوە شوێنەکەمان هەڵبژاردووە، كه‌ نزیکە لە شاڕێگەی نێودەوڵەتی و هێڵەكانی شه‌مه‌نده‌فه‌ر."

وتی لە ساڵونیوی رابردوودا، کۆمسیۆنەکە بەسەر هەموو بەربەستەکاندا سەرکەوتووە بۆ بونیادنانی فڕۆکەخانەکە، كه‌ گرنگترینیان بریتیبوو لە وەرگتنی مۆڵه‌تی فه‌رمی له‌ ده‌زگا پەیوەندیدارەکان و دیاریکردنی شوێنه‌كه‌ی و دانانی نەخشەی بیناكردنی.

نوعمان وتی: "دوای سەرکەوتن بەسەر بەربەستەکاندا، گڵۆپی سەوزمان بۆ راوێژکارەکان هەڵکرد بۆ دانانی پلان و تێچووی سەرەتایی پڕۆژەکە. هیوادارین ئەم قۆناغە بەزوویی کۆتایی پێبێت بۆئەوەی بتوانین پڕۆژەکە وەک هەلێکی بەرهەمهێنان رابگەیەنین."

نوعمان وتی چاوەڕواندەکات بونیادنانی فڕۆکەخانەکە لە کۆتایی ئەمساڵدا دەستپێبکات.

وتیشی فڕۆکەخانەکە بۆ خزمەتگوزاری کارگۆی ئاسمانیش بەکاردەهێنرێت، لەگەڵ گەشتی ئاسمانی بازرگانی.

نوعمان وتی کە تەواویش بوو، دەبێتە یەکەم فڕۆکەخانە لە پارێزگای ئەنبار و ئاماژەیکرد بۆ ئەوەش کە ئەمە گەشەسەندن خێرادەکات و بێکاریش کەمدەکاتەوە.

سوودەکانی تر پێکدێن لە راکێشانی سەرنجی کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکان و بازرگانان تا بەرهەمهێنانان لە ئەنبار بکەن، بەتایبەتی لەو کاتەوەی بەفیڕۆدانێکی زۆری سەرچاوە سروشتییەکان هەیە -- وەک کێڵگەکانی گازی سروشتی و فۆسفات.

نوعمان وتی ئەنبار سێکتەرێکی بازرگانیشی هەیە -- کە پێکدێت لە دروستکردنی چیمەنتۆ و شووشە-- کە دەکرێت گەشەی پێبدێت.

بونیادنانه‌وه‌ی فڕۆکەخانەی موسڵ ئامادەیە بۆ دەستپێکردن

لە پارێزگای نەینەوا، حکومەتی ناوخۆیی بونیادنانه‌وه‌ی فڕۆکەخانەی موسڵی پشتڕاستکردەوە -- کە پێشتر پاککراوەتەوە لە تەقەمەنییەکان لە هەوڵێکی دوولایەنەی کۆمپانیا عێراقی و ئەمریکییەکاندا-- کە بەمنزیکانە دەستپێدەکات.

سەرۆکی بەڕێوبەرێتی بەرهەمهێنانی نەینەوا، نورەدین قەبلان بە دیارونای وت فڕۆکەخانەکە زیانێکی زۆری بەرکەوتووە له‌و ماوەیەدا كه‌ داعش دەستی بەسەر موسڵدا گرتبوو، هەروەها له‌ شەڕی ئازادکردنەوەی شارەکەدا.

وتی تیرۆریستەکان چەندین مین و تەقەمەنییان لە فڕۆکەخانەکان چاندووە.

قەبلان وتی: "دوای پاککردنەوەی تەقەمەنییە چێندراوەکان، حکومەتی ناوخۆیی بە فەرمی فڕۆکەخانەکەی وەرگرت و ئێستا لە هەماهەنگیداین لەگەڵ حکومەتی فیدڕاڵی بۆ دەستپێکردنەوەی کاری نۆژەنکردنەوەکەی."

وتی: "دوو تەندەری بونیادنانمان وەرگرت کە لە ساڵی رابردوودا رامانگەیاند. یەکەمیان لەلایەن گروپێک کۆمپانیای فەرەنسییەوە پێشکەشکراوە کە بەشدارە لە پێدانی قەرزی بچوک بە عێراق و ئەوەی تر لەلایەن کۆمپانیا تورکیەکانەوە بوو له‌سه‌ر بنه‌مای بەرهەمهێنان لە فڕۆکەخانەکەدا و به‌گه‌ڕخستنی."

قەبلان وتی هەرچەندە بەرپرسانی پارێزگاکە تەموزی رابردوو رایانگەیاند کە تەندەرەکە درا بە گروپە فەرەنسییەکە، "ئەمه‌ بڕیاری کۆتایی نییە" چونكه‌ پێویستی بە وەرگرتنی مۆڵه‌تی حکومەتی ناوەندە.

وتیشی: "وه‌ك ده‌سه‌ڵاتێكی وەبەرهێنان، تەواوی ئامادەکارییە تەکنیکی و لۆجستیەکانمان تەواوکردووە بۆ بەزوویی دەستپێکردنی پڕۆژەکە و هیوادارین ناوچەکە خێراتر ببووژێنێتەوە و دژی کاریگەریەکانی تیرۆریزم بوەستێتەوە."

بونیادنانی فڕۆکەخانەی کەرکوک لە قۆناغەکانی کۆتاییدایه‌

له‌هەمانکاتدا، ‌بەگوێرەی سەرۆکی نوسینگەی راگەیاندنی کەرکوک، مەروان عانی، پلانی بونیادنانی فڕۆکەخانەی کەرکوک "چۆتە دوایین قۆناغه‌وه‌ بەڕێژەی له‌سەدا 98".

ناوبراو 17 ئایار بە دیارونای وت: "تەنیا چەند کارێکی کەم دەمێنێته‌وە پێشئەوەی فڕۆکەخانەکە بکرێتەوە و دەستبکاتەوە بە کارکردن."

بەرپرسانی عێراق لە ئەیلولی 2018 پلانێکیان راگەیاند بۆ گۆڕینی فڕۆکەخانەی کەرکوک لە فڕۆکەخانەیەکی سەربازییەوە بۆ فڕۆکەخانەیەکی مەدەنی بە زیادکردنی چەند بینایەکی نوێ کە گەشتی ئاسمانی بازرگانی و کارگۆکان ئاسانتردەکات.

عانی وتی: "کردنەوەی فڕۆکەخانەکە گواستنەوەی ئاسمانی بۆ نزیکەی دوو ملیۆن کەس لە کەرکوک و هه‌مان ژمارەش له‌ پارێزگاكانی دەوروبەری دابیندەکات."

ناوبراو جەختی لە گرنگی ئەو پڕۆژەیە کردووە بۆ پێشخستنی ئابوری و لایەنەکانی وەبەرهێنانی پارێزگای کەرکوک و یارمەتیدانی پێشخستنی ئەو ناوچانەی بەهۆی تیرۆریزمەوە زیانیان بەرکەوتووە.