هەوڵەکانی حکومەتی عێراق دەیانەوێت وڵاتەکە بە ڕووی بەرهەمهێنەرانی بیانیدا بکەنەوە بۆ پشتیوانیکردنی پێشخستنی ئابوری کە لە هەر هەنگاوێکدا هەڵوەشێنراوەتەوە لەلایەن ئەو میلیشایانەی سەر بە ئێران کە لە وڵاتەکەدا چالاکن، شرۆڤەکارانی عێراقی بە دیارونایان وت.

وتیان میلیشیاکان چاویان لە بەردەوامیدانە بە کاریگەریی ئێران بۆ هێشتنەوەی عێراق بە پەراوێزخراوی.

مانگی رابردوو، سەرەکوەزیران مستەفا کازمی ته‌واوكردنی زنجیرەیەک رێکەوتننامەی بازرگانیی لەنێوان کۆمپانیا ئەمریکی و عێراقییەکاندا راگەیاند لە بوارەکانی نەوت و گاز و کارەبادا، به‌ به‌های گشتیی 8 ملیار دۆلار.

وەفدەکانی حکومەتی عێراق چەند وڵاتێکی ناوچەکە لەخۆدەگرن، لەنێویاندا سعودیە، کە بڕیارە لە بواری گازدا لە بەغدا بەرهەمهێنان بکات و 3 ملیار دۆلار بۆ کورتهێنانی بودجەی عێراق دابینبکات.

لەمیانەی سەردانێکیدا بۆ عێراق له‌ 2 ئەیلول، سەرۆکی فەرەنسا ئیمانوێڵ ماکرۆن ته‌ركیزی خستە سەر پەیوەندییە ئابورییەکان لەگەڵ عێراق لەڕێی پێشخستنی وه‌به‌رهێنانه‌وه‌ لە سێکتەری وزە و ژێرخانی وڵاتەکەدا.

ئابوریناس، مازن ئەشه‌یقەر بە دیارونای وت هەولەکانی پێشخستنی ئابوریی عێراق و هاندانی وه‌به‌رهێنان گرنگن.

وتی بەڵام میلیشیاکانی سەر بە ئێران بەربەستێکن لەبەردەم ئەم رێگەیەدا و چالاکانە هەوڵدەدەن کۆسپ بۆ پرۆسەکە دروستبکەن، لەکاتێکدا بوژاندنەوەی ئابوری و خۆشگوزەرانی لە عێراق دەکرێت کاریگەریی پێچەوانه‌ی هه‌بێت بۆ بەرژەوەندیەکانی خۆیان.

ئەشه‌یقەر وتی: "میلیشیاکان نایانەوێت عێراق بە ڕووی جیهاندا بکرێتەوە، بەڵام دەیانەوێت پەراوێزی بخەن و پرۆسەکە لە هەموو رووەکانەوە پووچەڵبکەنەوە."

'ژینگەیەکی تووندوتیژ'

ئەشه‌یقەر هۆشداریدا کە ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ دوادەکەوێت ئەگەر ئەو "گروپە لەیاسادەرچوانە" بەردەوامبن لە زیانگەیاندن بە بەرژەوەندیەکانی عێراق.

هۆشداریشیدا: "ئەوانه‌ کاردەکەن بۆ دروستکردنی ژینگەیەک کە تووندوتیژانەیە و دژی بەرهەمهێنانە لەڕێی نەبوونی ئەمنیەت و زیادکردنی بەئامانجکردنی کۆمپانیا [بیانییەکان] و بەرژەوەندییە دیپلۆماسی و سەربازییەکان."

وتی: "نیگه‌رانیی ئەوە هەیە رێکەوتنە ئابوری و وه‌به‌رهێنانه‌كانی ئەمدواییە له‌نێوان عێراق و ژمارەیەک وڵاتانی دیکەدا واژۆکراون جێبەجێنەکرێن، بەهۆی چالاکییە چڕەکانی ئەم میلیشیانەوه‌."

لە سەرەتای ئەم مانگەدا، وەزیری دارایی عەلی عەلاوی وتی ترسی ئەوەی هەیە دامەزراوەکانی حکومەت ئیفلیج ببن بەهۆی زاڵبوونی ئه‌و میلیشیانه‌ی له‌لایه‌ن ئێرانه‌وه پشتیوانی ده‌كرێن‌.

لە چاوپێکەوتنێکدا له‌ 1 ئەیلول له‌گه‌ڵ بەرنامەی نیوز ‌ئاوەری کەناڵی پی ‌بی‌ ئێس، عەلاوی جەختیکردەوە لە پێویستیی ئەوەی ئێران "چاوبخشێنێتەوە بە پلانەکان و ستراتیژییه‌كه‌یدا له‌ عێراق هه‌رچی په‌یوه‌ندی هه‌یه‌ به‌و پشتیوانیانەی پێشکەشی میلیشیا چەکدارەکان و نوێنەرە سیاسییەکانی دەکات".

عەلاوی ئەو ئاڵەنگارییە ئەمنی و ئابوریەی دووچاری عێراق بۆتەوە، بە "گەورە و فراوان" له‌قه‌ڵه‌مدا و هۆشداریدا کە "ئەگەر رێوشوێنی گۆڕانکاریی بەپەلە نەگرینەبەر، شتەکان لەوانەیە لەدەستدەربچن".

لە ناوەڕاستی تەمموزدا، عێراق "پلانی پەڕەی سپی" راگەیاند بۆ چاکسازی ئابوری. ئەم پلانە سەرنجەدەخاتە سەر زیادکردنی بەرهەمهێنان، پشتیوانیکردنی کەرتی تایبەت و زیادکردنی داهاتی دەوڵەت لە سەرچاوە نانەوتییەکانەوە.

وێرانکردنی ئابوریی عێراق

رۆژنامەوان و شرۆڤەکاری عێراقی، زیاد شەنگالی بە دیارونای وت میلیشیاکانی سەر بە عێراق "بەربەسێتکی گەورە ده‌خه‌نه‌ بەردەم هەر پلان یان سیاسه‌تێك کە سه‌ربكێشێت بۆ چاکسازی لە دۆخی سه‌ختی ئابووریی وڵاتەکەدا".

میلیشیاكانی تۆمەتبارکرد بە "چالاکانە وێرانکردنی ئابوریی عێراق" و ئاماژەیکرد بۆ ئه‌وه‌ی یەکێک لە ئامانجە سەرەکییەکانی پشت هێرشەکان بۆسەر دیپلۆماتکارە نێودەوڵەتییەکان گەیاندنی پەیامێکە بۆ جیهان کە عێراق "شوێنێکی پارێزراو نییە بۆ بازرگانی".

شەنگالی روونیکردەوە کە ئەگەر رێگری بكرێت له‌ بەرهەمهێنانی بیانی، رژێمی ئێران سوودمەند دەبێت، كه‌ عێراق سه‌ره‌كیترین کەناڵی ئابورییه‌تی و دەکرێت سوودی لێببینرێت بۆ کەمکردنەوەی فشاری سزا نێودەوڵەتییەکان.

وتی ئابوریی ئێران لەئێستادا پشتدەبەستێت بە هەناردەکردنی کەلوپەل بۆ عێراق و ئاماژەیکرد بۆ ئەوەش کە رژێمی ئێران عێراق دەدۆشێت بۆ پاره‌ لەڕێی دزینی سەرچاوە سروشتییه‌كانیه‌وه‌.

وتی میلیشیاکانی سه‌ر به‌ ئێران تێوه‌گلاون له‌ هەڵمەتەکانی به‌زۆر پارەلێسه‌ندن‌ و هەڕەشەی رفاندن و تیرۆرکردنەکان كه‌ ئاڕاستەی بازرگان و وه‌ربه‌رهێنه‌ران ده‌كرێن.

وتی لە ئەنجامی ئەو چالاکیانەدا، زۆربەی پڕۆژەکانی وه‌به‌رهێنان و گەشەپێدانەکان لە عێراق وەستێنراون، ئەمەش بۆته‌ هۆی بێکاری و خراپتركردنی قەیرانی هەژاری و كاریگه‌ریی هه‌بووه‌ بۆ خزمەتگوزارییە گشتییەکان.

شەنگالی وتی ئێران و به‌كرێگیراوانی به‌رژه‌وه‌ندییه‌كی هاوبه‌شیان هه‌یه‌ له‌ زیانگه‌یاندن بە عێراق و تائێستا چەندین پڕۆژەی نێودەوڵەتیی وه‌به‌رهێنانیان هەڵوەشاندۆتەوە و رێگرییان کردووە لە ئەنجامدانی پڕۆژەی پیشەسازی و بەرهەمهێنانی گەورە.