عێراقیەکان 12 ئایار دەنگدەدەن لە چوارەم هەڵبژاردنی پەرلەمانی لە ساڵی 2005 ەوە، كه‌ یەکەم هەڵبژاردنه‌ لە دوای راگەیاندنی سەرکەوتن بەسەر "دەوڵەتی ئیسلامی" (داعش)دا.

نزیکەی دوو مانگی ماوە بۆ هەڵبژاردنەکان و حکومەت کاردەکات بۆ سەرکەوتن بەسەر یەکێك لە تەحەدا سەرەکیەکانی بەر لە هەڵبژاردن -- دڵنیابوونەوە لەوەی ئاوارەکانیش بتوانن مافی دەنگدانی خۆیان بەکاربهێنن.

بەدرێژایی سێ ساڵی رابردوو نزیکەی پێنج ملیۆن عێراقی لەلایەن داعشەوە ئاوارەبوون و تا ئێستا نیوەیان گەڕاونەتەوە ماڵه‌كانیان لە ناوچە رزگارکراوەکاندا.

ئەو ئاوارانەی ماونەتەوە زۆربەیان سەر بە پارێزگای نەینەوان و تا ئێستا لە کەمپی ئاوارەکاندا گیریانخواردووه‌ چونکە ماڵەکانیان و خزمەتگوزاریە سەرەتاییەکان لە ناوچەکانیان بە تەواوەتی تێکدراون.

مسۆگه‌ركردنی مافی دەنگدان

وتەبێژی کۆمسیۆنی هەڵبژاردنەکانی نەینەوا فەرحان کیکی بە دیارونای وت كۆمیسینه‌كه‌ کاردەکات بۆ "دڵنیابوونەوە لەوەی هەموو ئەوانەی مافی دەنگدانیان هەیە، بەتایبەتی ئاوارەکان، مافی دەنگدان لەدەستنەدەن."

وتی قۆناغی یەکەمی بەرنامەی کۆمسیۆنەکە بۆ بەڕێوەچوونی پرۆسەی هەڵبژاردنەکان دامەزراندنی 140 بنکەی دەنگدان لەخۆدەگرێت و 80 بنکەش تا ئێستا دانراون.

وتیشی: "ئەو بنکانە لە تەواوی گەڕەکەکانی پارێزگاکەدا دانراون، بە هەردوو بەشی رۆژهەڵات و رۆژئاوای موسڵیشەوە."

کیکی وتی کۆمسیۆنەکە کارتی تۆمارکردن بڵاودەکاتەوە و لەگەڵ دەزکاکانی حکومەتیشدا کاردەکات بۆ دڵنیابوونەوە لەوەی کارتەکان بۆ ئاوارەکانیش درووستبکرێن بۆ ئەوەی لە پرۆسەی دەنگداندا بەشداربن.

لەکاتی قۆناغی دووەمی بەرنامەکەشدا، کە ئۆپەراسیۆنە لۆجستی و تەکنیکیەکان لەخۆدەگرێت بۆ رۆژی دەنگدان، وتی: "کۆمسیۆنەکە جەختدەکاتەوە هەموو شتێك کرابێت بۆ ئەوەی دەنگدەرە ئاوارەکان بەبێ کێشە دەنگبدەن."

کیکی وتی گەشبینە کە رۆژی هەڵبژاردن دەنگدەرێکی زۆر دەنگدەدەن و ئاماژەیکرد بەوەی "لە کاتی هەڵبژاردنەکانی رابردوودا رەوش خراپ بووە کەچی خەڵك هەر دەنگیانداوە".

وتی: "ئەمڕۆ شتەکان باشن ... هەر بۆیه‌ش بەهیواین ژمارەیەکی زۆر دەنگدەر بەشداربن."

پێداچوونه‌وه‌ی ناسنامەی ئاوارەکان

خالید عەبدلکەریم، سەرۆکی ئۆفیسی نەینەوای وەزارەتی کۆچ و ئاوارەکان وتی پێکەوە لەگەڵ کۆمسیۆنی هەڵبژاردنەکان کاردەکەن بۆ مسۆگه‌ركردنی ئه‌وه‌ی پرۆسەی هەڵبژاردنەکە بەباشی بەڕێوەده‌چێت.

وتی: "بانکێكی زانیاریمان درووستکردوە بۆ ئاوارەکان و بۆ هەڵبژاردنەکانیش بەکاردێت. ئێستا سەرژمێرێکی تەواوەتی دەکەین بۆ هەموو ئاوارەکانی لەسەروو 18 ساڵیەوەن و لە کەمپ و پەناگەکاندا دەژین."

وتی وەك لێکدانەوەیەکی نزیكی سەرەتاییش، وەزارەتەکە توانیوێتی زانیاری لەسەر 50,000 ئاوارە کۆبکاتەوە کە مافی دەنگدانیان هەیە و ئاماژەشیکرد به‌وه‌ی كه‌ بانکی زانیاریەکە رۆژ و شوێنی لەدایکبوون و زانیاری تایبەتی دیکە لەخۆدەگرێت.

وتیشی: "دوای پرۆسەی کۆکردنەوەکە، زانیاریه‌کان دەنێردرێن بۆ کۆمسیۆنی هەڵبژاردنەکان بۆ ئەوەی بۆ پێداچوونه‌وه‌ی ناسنامەی دەنگدەران بەکاریبهێنن."

ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای نەینەوا حسێن شەبیب بە دیارونای وت: "پارێزگاکەمان زۆرترین ئاوارەی لێ رۆشتووە کە بە کەمپە گەورەکاندا بڵاوبوونەەتەوە."

وتی هەریەکە لەو کەمپی ئاوارانە دەبێت لانیکەم یەك بنکەی دەنگدانی لێبێت و جەختیشیکردەوە لە گرنگی کردنەوەی بنکەی دەنگدانی پێویست.

'ئەرکێکی نیشتمانی'

ئەندام پەرلەمانی عێراقی عەلی عەلاق بە دیارونای وت: "گەشبینین بەوەی عێراقیەکان لە هەموو چین و مەزهەبێك دەتوانن بەشداربن لە پرۆسەی هەڵبژاردنەکەدا."

وتی گەشبینیەکە وابەستەیە بەو ژمارە زۆرەی تۆمارکراون بۆ کارتی دەنگدان لە بەغدا و پارێزگاکانی دیکە.

عەلاق وتی: "دڵخۆشی هاونیشتمانیان و گەشبینییان بە بەشداریکردن رۆژ بە رۆژ لە زیادبووندایە تا رۆژی هەڵبژاردن نزیكدەبێتەوە و هەستدەکەن بەشداریکردنیان ئەرکێكی نیشتمانیە."

رەوشی ئەمنی لە سەرانسەری عێراقدا زۆ باشتر بووە، هەرچەندە جار نا جار شەڕ بەرپادەبێت له‌لایه‌ن پاشماوەکانی داعشه‌وه‌.

عەلاق وتی: "ئەمڕۆ رەوشەکە بەگشتی ئارام و ئه‌مینە، ئەوه‌ش سوپاس بۆ سەرکەوتنی گەورە بەسەر تیرۆریزمدا."

وتیشی بۆ ئەوانەی کە عه‌وداڵی گۆڕانکاری ئەرێنین، "هەڵبژاردن ئامێرێکی دیموکراتیە بۆ هاونیشتمانیان بۆ ئەوەی واقعی ژیانیان بگۆڕن به‌ره‌و باشتر."