در شرایطی که ایران روز به روز بیشتر در بحران اقتصادی گرفتار می شود، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران مبالغ هنگفتی را به انجام عملیات در شرق سوریه اختصاص داده است؛ عملیاتی که از جاه طلبی های توسعه طلبانه آن حمایت می کند.

این جاه طلبی ها در سوریه فقیر و جنگزده با تلاش های سپاه پاسداران برای گسترش سلطه ایران در مناطق راهبردی به ویژه در امتداد مرز با عراق از طرق مختلف دیده شده است.

این، شامل وادار کردن جوانان سوری برای پیوستن به شبه نظامیان همسو با سپاه از طریق اعمال فشار بر خانواده هایشان و سوءاستفاده از فقر شدیدی است که این خانواده ها در آن به سر می برند.

به رهبران شبه نظامیان پیشنهاد مزایا و مشوق های مالی، از جمله دستمزدهای نسبتاً بالا و کمک های غذایی، داده می شود تا جوانانی را که با کمبود شدید فرصت های شغلی رو به رو هستند و ناامیدانه به منظور حمایت کردن از خانواده هایشان دنبال کاری می گردند، جذب کنند.

سپاه پاسداران به عنوان بخشی از تلاش های خود برای استقرار در منطقه همچنین به مقامات محلی و افراد بانفوذ مبالغی را پرداخته و به اصطلاح «سبیلشان را چرب کرده» است.

شیخ محمد عزام السخنی، عضو کمیسیون سیاسی بادیه حمص، گفت: «ایرانی ها با دست و دلبازی پول خرج می کنند تا وفاداری رهبران ضعیف النفس جامعه محلی را به دست آورند؛ رهبرانی که خودشان هم پول می گیرند.»

الشرق الاوسط گزارش داد که در اواخر بهمن ماه، گروه شبه نظامی کتائب امام علی، که مورد حمایت ایران است، یک مرکز جذب نیروی جدید را در مرکز شهر حلب راه اندازی کرد.

به گفته دیده بان حقوق بشر سوریه، تا اوایل بهمن ماه ۱۸ هزار سوری جذب شده، در صفوف نیروهای همسو با سپاه در منطقه واقع در غرب رود فرات و نواحی روستایی دیر الزور عضویت داشتند.

السخنی گفت: «هم اکنون بیش از ۳۰ هزار سوری در گروه های شبه نظامی ایرانی ثبت نام شده اند. این گروه های شبه نظامی متشکل از مجموع ۱۵۰ هزار جنگجو با ملیت های گوناگون و در سنین مختلف است که در میان بیش از ۴۲ جناح و گروه شبه نظامی پخش شده اند.»

ایران به دنبال آن است که حضور خود را حتی اگر شده به هزینه متحدانش، به ویژه روسیه، گسترش دهد. هر دو طرف اکنون برای جذب جنگجویان سوری رقابت می کنند.

به گفته این دیده بان، اواخر بهمن ماه لشکر فاطمیون مورد حمایت ایران توانست بیش از ۲۰۵ تن از اعضای گروه شبه نظامی «نیروهای دفاع ملی» را که مورد حمایت روسیه است، جذب خود کند.

استخدام و شست و شوی مغزی

به نیروهای تازه استخدام شده در گروه های شبه نظامی همسو با سپاه پاسداران علاوه بر مشوق های مالی، حفاظت امنیتی نیز پیشنهاد می شود؛ به ویژه حفاظت در برابر فشاری که بسیاری از آنها از سوی نیروهای رژیم سوریه به دلیل نرفتن به خدمت سربازی اجباری خود متحمل می شوند.

مضر حماد الأسعد، یکی از اعضای شورای عشایر و قبایل سوریه در استان الحسکه، گفت، اما اگر آنها از همکاری کردن با شبه نظامیان خودداری کنند، ایران با آنها رفتاری کاملاً متفاوت خواهد داشت.

به گفته او، چنان چه آنها از این کار خودداری کنند سپاه «آنها را تهدید خواهد کرد،‌ به آنها آسیب خواهد رساند، اموالشان را مصادره خواهد کرد، و آنها را از خانه هایشان بیرون خواهد راند.»

این عضوگیری با القاء و شست و شوی مغزی فرهنگی و فرقه ای همراه است.

دست کم ۳۰ مرکز عضوگیری در شهر دیر الزور و شهر المیادین در استان دیر الزور و نیز در الأمین، سیده زینب، و داریا در منطقه دمشق، الکثیره در حمص، و منطقه الحسکه در قامشلی فعالیت دارند.

دوره های نظامی، فرهنگی، و زبان در مراکز فرهنگی و مدارس ایران ارائه می شوند تا استخدام شدگان را «به دست برداشتن از باورهای مذهبی شان ترغیب کنند» و اندیشه ولایت فقیه را در آنها القاء کنند.

این امر آنها را به بیعت با ولی فقیه -- یعنی علی خامنه ای، رهبر ایران -- فرا می خواند.

الأسعد گفت که این نوع القائات مذهبی یادآور همان راهبردی است که «دولت اسلامی» (داعش) از آن برای شست و شوی مغزی جوانان -- به اصطلاح «توله های خلافت» -- در زمانی که بخش هایی از سوریه و عراق را زیر سلطه خود داشت، استفاده می کرد.

مراکز مورد حمایت ایران و وابسته به حزب الله لبنان شامل پیشاهنگی پسران امام مهدی دیر الزور و پیشاهنگی الولایه حمص و همچنین مجتمع فرهنگی الصراط در سیده زینب است.

او یادآور شد که به رغم گستردگی نفوذ ایران، طرد عمومی فزاینده ای علیه آن در سوریه، در نتیجه سوءاستفاده های مستمر گروه های شبه نظامی و سلطه آنها بر امور و سرنوشت مردم وجود دارد.

پروژه ای دومنظوره در سوریه

زیاد المنجد، تحلیلگر سیاسی سوری، گفت: «ایران یک پروژه ویرانگر بلندمدت را در سوریه دنبال می کند؛ پروژه ای که در دو مسیر به پیش می رود.»

او گفت که ایران در پی آن است که بیشترین تعداد ممکن از سوری های کم درآمد را جذب صفوف شبه نظامیان خود کند و دکترین ولایت فقیه خود را در میان همه مردم محلی منتشر و تحکیم کند.

المنجد گفت که این اساساً یک ایدئولوژی سیاسی، و نه مذهبی، است و به جاه طلبی های ایران برای گسترش یافتن فراتر از مرزهایش مربوط می شود.

وی افزود که ایران در اصل می کوشد حضورش را به شرق سوریه و سایر مناطق کشور گسترش دهد. به همین منظور «یک سیاست تحریک و ارعاب را دنبال می کند.»

وی افزود که اگرچه ایران توانسته است در میان ساکنان محلی تا حدی نفوذ کند، بخش های بزرگی از جامعه سوریه قاطعانه ایستاده اند و حاضر نیستند در برابر هر گونه فشار ایران تسلیم شوند.

بحران اقتصادی در ایران

در حالی که سپاه مبالغ هنگفتی را صرف شبه نظامیان نیابتی خود در خارج از کشور می کند، مردم عادی ایران با بحران درهم شکننده اقتصادی دست به گریبان هستند.

همه شاخص های اصلی اقتصادی در ایران نشان می دهند که جمهوری اسلامی در وضعیت بسیار دشواری به سر می برد، تورم سر به فلک کشیده است، ذخایر ارزی به شدت کاهش یافته است، و نارضایتی در میان رهبران کشور رو به افزایش است.

خشم عمومی نسبت به شرایط اقتصادی و معیشتی به نقطه جوش رسیده است. همزمان، ناظران هشدار داده‌ اند که دور بعدی اعتراضات مردمی ممکن است به مراتب خشونت بارتر از اعتراضات آبان ۱۳۹۸ بر سر افزایش شدید قیمت های سوخت باشد.

گزارش های مربوط به پایین آمدن سرعت اینترنت و قطع و وصل شدن مکرر آن در ایران طی ماه های اخیر نشان می دهد که رژیم ممکن است در تلاش برای سرکوب کردن دور تازه ای از ناآرامی های مدنی باشد.