بارگرژییەکان لەنێوان هێزەکانی رژێمی سوریادا بە پشتیوانی روسیا و میلیشیای فاتمیونی سەربە ئێران لە پارێزگای دێرە زووری سوریا چڕدەبێتەوە لەسەر نفوزی ئەو فیرقەیە و پارەی باج، چالاکوانان و رۆژنامەنوسان وتیان.

فیرقەی فاتیمون، گروپێك لە پیاوانی میلیشیای ئەفغانی کە پێكهێنان و پشتیوانی و ئاراستەکردنی لەلایەن سوپای پاسدارانی شۆڕشی ئیسلامی ئێرانەوەیە، سوورە لەسەر بەدەستهێنانی بەشێك لەو داهاتەی لەلایەن هێزەکانی بەشار ئەسەدی رژێمی سوریاوە به‌ده‌ستده‌هێنرێت لە بازگەیەکی ئەمنی لە دەروازەی مەیادین.

بەڕێوبەری جێبەجێکار لە ئاژانسی ناوخۆیی هەواڵی دێرە زوور 24، عومەر ئەبو لەیلا وتی شەڕەکان لەسەر شمەکی تاڵانکراو، پارە و پێگە روکەشەکانی دەسەڵاتە.

وتی پاسداران وا له‌ رژێمی سوریا ده‌ڕوانێت كه‌ "هیچ نییه‌ جگە لە داشی دامە".

وتیشی تاران بەشێوەیەکی کەم بوونی هێزەکانی رژێمی سوریای لە شارەکە په‌سه‌نده‌ بۆ بەڕێوبردنی کاروبارە بیرۆکراتیەکان و راییکردنی مامەڵە کارگێڕییەکانی خەڵك.

هه‌روه‌ها وتی پاسداران رێ بە بوونی روکەشیان لە ناوچەکە دەدات چونکە دەزانێت بوونی تەنیا خۆی و میلیشیاکانی مەترسیی هەیە، بەتایبەتی پەیوەست بە "روسیا کە ئامادەیی خۆی لە ناوچەکە فراوانتر دەکات".

شەڕ لەسەر باج و دەسەڵات

چالاکوانێكی دێرە زور، جەمیل عەبد وتی ئەو باجانەی لەلایەن کارمەندانی رژێمی سوریاوە سەپێنراون و کۆدەکرێنەوە لە یەکێك لە بازگە ئەمنیەکان لە شارەکە، هۆکارێکی سەرەکیی شەڕەکەیە.

وتی: "ئەم باجانە رێگرن لەوەی میلیشیاکان باجی خۆیان بسەپێنن بەسەر مەدەنی و بازرگانەکاندا لە دەروازەی شارەکە."

وتیشی: "باجەکان سەپێنراون بەسەر خەڵك و شمەك و ئۆتۆمبیلە گەورەکانی گواستنەوە و ئەو تاکسیانەدا كه‌ دێنە ناو [مەیادین]ەوە و ئەمەش بەشێوەیەکی سروشتی کاردەکاتە سەر نرخەکان لەنێو شارەکەدا، کە بەشێوەیەکی نائاسایی بەرزبوونەتەوە."

هه‌روه‌ها وتی شەڕەکە هاوکاتە بە رەمەزان، کاتێک نرخی كه‌لوپه‌لی به‌كارهێنان بەرزتردەبێتەوە لە ئاستی ئاسایی خۆی.

عەبد وتی: "میلیشیای فاتمیون کۆنترۆڵی تەواوەتی مەیادینی کردووە، بەجۆرێك زۆرێك لە گەڕەکەکانی شارەکە لێکچونێکی زۆریان په‌یداكردووه‌ لەگەڵ شەقامەکانی تاران و گەڕەکەکانی باشوری بەیروت [لە لوبنان] بەهۆی ئاڵا و دروشمە لایەنگر و ئاینییەکانەوە لەگەڵ تابلۆی فەرماندەکانی میلیشیاکانی سەربە پاسداران و فه‌رمانده‌كانی پاسداران خۆیان."

وتی: "هێزەکانی رژێم بوونێکی روکەشیان هەیە لەنێو شارەکەدا و هیچ دەسەڵاتێکی راستەقینەیان نییە. رێیان پێدەدرێت تەنیا چەکی شەخسی و سوك هەڵبگرن و کاتێکیش ئەندامانی فیرقەی 4 یان ئەوانیدی دێنە شارەکەوە، دەبێت بەبێ چەك بێنە ناوەوە."

وتیشی رۆڵی رژێمی ئەسەد لە شارەکە سنووردارە بۆ هەندێك لە دەزگاکانی حکومەت کە هێشتا کاردەکەن.

عەبد وتی: "هەندێك لە گەڕەکەکانی شارەکە رێگری لە هاتنەناوەوەی هەرکەسێك دەکەن جگە لە چەکدارانی فاتمیون وئەمەش بۆ مەدەنیەکان و هێزەکانی رژێمی سوریاش وەك یەك پیادە دەکرێت."

روسیا و ئێران پێشبڕكێده‌كه‌ن بۆ جێپێیه‌ك

رۆژنامەوانی سوری، محەمەد عەبدوڵا لە 5 ئایار وتی وەك وەڵامێك بۆ نفوزی ئێران لە ناوچەکە، پۆلیسی سەربازیی روسیا چەند دەوریەیەکی گەورە ئەنجامدەدەن لە چەند بەشێکی دێرەزور.

وتی هێزەکانی روسیا ئەو جۆرە لە دەوریەیان لە 2017وە ئەنجامنەداوە، چونکە ناوچەکە زیاتر وەك شوێنی دەسەڵاتی پاسداران و میلیشیاکانی هاوپەیمانی دەبینرێت.

عەبدوڵا وتی پێکدادانەکانی ئەمدواییە لەنێوان میلیشیاکانی سەربە پاسداران و گروپەکانی سەربە رژێمی سوریادا ریشه‌ی گرتووه‌ لە "بارگرژی سیاسی نێوان روسیا و ئێران، کە هەردوولا هەوڵی کۆنترۆڵکردنی زۆرترین ناوچە و دوورخستنەوەی یەکتر دەدەن".

وتیشی شەڕی دەسەڵات "وایکرد روسەکان هەژمونیان بەسەر چەندین یەکەی سوپای رژێمی سوریادا بسه‌پێنن و پێکدادانیان لەگەڵ میلیشیاکانی سەر بە پاسداران بۆ دروستبکەن".

وتی هاندەری داراییش هۆکارێکی دیکەیە، چونکە فەرماندە مەیدانیەکان خواستیان لەسەر پڕکردنی گیرفانیانە بە باجی کۆکراوە لە مەدەنی و بازرگانەکانەوە.

عەبدوڵا وتی مەیادین پێگەیەکی گرنگی ستراتیژیی هەیە "بەهۆی نزیکییەوە لە ناوچەی بادیەی سوریا و شوێنی وەك ناوەندی پارێزگای دێرە زوور، نزیك بە سنووری عێراق".

"هەربۆیەش کۆنترۆڵکردنی بابەتی ژیان و مەرگە بۆ پرۆژەكه‌ی ئێران بەهۆی کەمیی ئامادەیی هێزەکانی رژێمی [سوریا] و لاوازیی ئاشكرای روسیاوه‌ لەسەر خاك."

پێشبڕكێی جیۆپۆلیتیکی

پێکدادانەکان تەنیا نمونەیەکن لەو کێبڕکێ جیۆپۆلیتیەکەی لەنێوان مۆسکۆ و تارانی هاوپەیمانی روکەشی سوریادا هەن.

زە ناشناڵی ئیماراتی لە 22 نیسان رایگەیاند كه‌ هێزەکانی روسیا راهێنانی ستراتیژی و چەکی پێشکەوتوو دەدەن به‌ "حوزره‌ت فەیسەڵ عەباس"، یەکەیەکی فاتمیون لە دێرەزوور كه‌ نزیکەی بە 500 چەکداری هه‌یه‌، لە هەوڵێکدا بۆ راکێشانی فەرماندەی یەکەکە، عەبدوڵا سەلاحی.

رۆژنامەکە رایگەیاند كه‌ کرملن لە شەڕی رزگارکردنی تەدمورەوە لە دەستی رێکخراوی "دەوڵەتی ئیسلامی" (داعش) هەوڵی راکێشانی سەلاحی دەدات.

شیکاروانان دەڵێن چەکدارانی فاتمیون لە رابردوودا بینراون چەکی روسییان پێبووه‌ و شانبەشانی هێزە تایبەتەکانی روسیا وەستاون. بەڵام دابینکردنی راهێنان و كه‌لوپه‌ل پێشتر وێنەی نەبووە.

توێژەرێكی سۆرێف لە دەزگای واشنتۆن بۆ سیاسەتەکانی خۆرهەڵاتی نزیك، فلیپ سمیس بە زە ناشناڵی وت: "کاتێك روسەکان ئەمە دەکەن، ناردنی ئاماژەیەکی تووندە بۆ ئێرانیەکان؛ هێرشێکی راستەوخۆیە بۆسەر خۆسەپاندنی ئێران لەنێو سوریادا."

وتی دەکرێت لەئێستادا کرملن لاوازیی پاسداران بۆ بەرژەوەندی خۆی بەکاربهێنێت چونکە تاران لە ململانێدایە بەهۆی پەتای ڤایرۆسی کۆرۆنا (کۆڤید-19)ه‌وه‌ لەگەڵ سزاکانی ئەمریکا.

سمیس وتی: "ئەگەری زۆرە کە نەتوانن هەمان ئاستی دەسەڵاتیان بەسەر تۆڕەکانیاندا هەبێت و روسەکانیش ئەمە بقۆزنەوە."