مقامات عراقی به تازگی اعلام کردند که مراحل بازگشایی (نبش کردن) ۱۷ گور دسته‌جمعی ایزدی‌های کشته شده به دست «دولت اسلامی عراق و شام» (داعش) در شهرستان سنجار، در شمال عراق، را به پایان رساندند.

بروان حمدی، معاون وزیر امور شهدا و انفال منطقه کردی، گفت: «مراحل بازگشایی ۱۷ گور، حاوی بقایای قربایان ایزدی که توسط داعش کشته شده بودند، در روستای کوجو در سنجار تکمیل شده است.»

او به دیارنا گفت که پس از شکست داعش «۷۱ گور در سنجار و حومه آن کشف شد.»

وی گفت که از این گورها که به تازگی بازگشایی شده‌اند، بقایای ۲۳۵ تن از قربانیان داعش پیدا و به بغداد منتقل شد و در آن جا آزمایش‌های دی‌ان‌آ برای تعیین هویت‌شان انجام خواهد شد.

او گفت که مراحل بازگشایی این گورها در ماه مارس گذشته و در چارچوب یک تلاش مشترک بین وزارت شهدا، اداره گورهای دسته‌جمعی بنیاد شهدای عراق، و وزارت بهداشت عراق آغاز شد.

در این تلاش سازمان‌های گوناگون بین‌المللی نیز شرکت دارند.

او گفت: «کار ما ادامه دارد و ما قصد داریم تا مطابق برنامه، طی چند هفته آینده شمار بیشتری از گورهای حاوی قربانیان ایزدی را بازگشایی کنیم.»

تاخیرهایی در مراحل کار

حسام عبدالله، یکی از مقام‌های مسئول در «سازمان مستندسازی ایزدی‌ها» [سازمان مستندسازی جنایات داعش علیه ایزدی‌ها]، گفت که موضوع گورهای ایزدی‌ها «همچنان به کندی پیش می‌رود.»

او به دیارنا گفت این در حالی است که دولت وعده داده است «این موضوع را به سرعت حل و فصل کرده و از حقوق قربانیان محافظت کند و به عزیزان‌شان مطابق اصول عدالت کیفری، غرامت بپردازد.»

او یادآور شد که تنها گورهای [روستای] کوجو بازگشایی شده است، «در حالی که ده ها گور دیگر در روستاها و مناطق مسکونی دیگر در سنجار هنوز باز نشده‌اند.»

عبدالله گفت: «بقایای اجسادی که از گورهای بازگشایی شده بیرون آورده‌ شده‌اند، هنوز مورد آزمایش ژنتیکی قرار نگرفته‌اند و با نمونه‌های خون خانواده‌های قربانیان مطابقت داده نشده‌اند تا به این ترتیب بتوان تعیین هویت را انجام داد.»

او افزود: «ما امیدوار بودیم که این آزمایش‌ها را به پایان برسانیم و بقایای آنها را به خانواده‌هایشان تحویل بدهیم تا آنها بتوانند در اواسط ماه اوت سال گذشته، که مصادف با پنجمین سالگرد قتل‌عام (کوجو) بود، مراسم خاکسپاری را برگزار کنند.»

وی یادآور شد که با این وجود، «و به رغم منابع مالی محدود و شرایط ویژه‌ای که کشور شاهد آن است، دولت پایبندی خود نسبت به ادامه این تلاش‌ها را تایید کرده است.»

حمدی تایید کرد که در نتیجه «فشارهای وارده بر اداره [پزشک قانونی] بغداد به دلیل حجم عظیم گورهای دسته‌جمعی کشف شده در نقاط مختلف کشور، تاخیرهایی در تکمیل آزمایش‌های دی‌ان‌آ روی داده است.»‌

علاوه بر گورهای دسته‌جمعی حاوی بقایای قربانیان داعش، گورهای دیگری نیز هستند که در آنها بقایای قربانیان القاعده و کسانی که تحت رژیم صدام حسین، دیکتاتور سابق عراق، به قتل رسیده‌اند، وجود دارد.

خانواده‌های قربانیان پاسخ می‌خواهند

قاضی ایمن مصطفی به دیارنا گفت: «بیش از هزار تن از اعضای خانواده‌های ایزدی طی چند سال گذشته نسبت به وضعیت فرزندان و خویشاوندان‌شان، که در دوران اشغال سنجار توسط داعش ناپدید شده‌اند، شکایت‌هایی را مطرح کرده‌اند.»

مصطفی در سمت قاضی تحقیق در یک کمیسیون دولت منطقه، که به تحقیق پیرامون جنایات داعش در سنجار و دشت‌های نینوا و دهوک می‌پردازد، خدمت می‌کند.

او گفت: «ما به عنوان یک شخص حقوقی گام‌های قانونی لازم برای ثبت، تحقیق، و مستند کردن این شکایت‌ها را برداشته‌ایم. اما ما منتظر نتایج آزمایش‌های ژنتیک بقایای [قربانیان] هستیم تا به این ترتیب، بتوانیم به روند کارمان ادامه دهیم و از حقوق قربانیان و خانواده‌هایشان محافظت کنیم.»

مصطفی گفت که داعش مرتکب جنایات بیشماری شده است که می‌توان آنها را در رده نسل کشی و جنایت علیه بشریت طبقه‌بندی کرد. او تاکید کرد که همه وظیفه دارند عدالت را اجرا کرده و عاملان آن را پاسخگو قرار بدهند.

در اواخر ماه نوامبر، «تیم تحقیقات سازمان ملل برای ارتقاء مسئولیت‌پذیری در قبال جنایات انجام شده توسط داعش» به ریاست کریم خان اعلام کرد که تحقیقات نشان داده‌اند که ۱۶۰ نفر در جنایات اجرا شده علیه ایزدی‌ها در سنجار دست داشته‌اند.

کار برای جمع‌آوری شواهد و مدارک و ارائه آنها به دادگاه ادامه دارد.

بنا بر برآوردهای رسمی، داعش ۶۴۱۷ تن را ربوده است و سرنوشت نیمی از آنها هنوز روشن نشده است.