متن روی سنگ قبر موقت مهسا امینی، ٢٢ ساله به این شرح است: «تو نمرده‌ای، نامت رمز می‌شود».

نزدیکانش می‌دانستند که مرگ او بیهوده نخواهد بود و همین‌طور هم شد. مرگ او باعث زبانه کشیدن شعلۀ گسترده‌ترین اعتراضات در ایران از زمان جنبش سبز در سال ١٣٨٨ شد که از آغاز انقلاب اسلامی ایران در سال ١٣٥٧ تاکنون بی‌سابقه بوده است.

بسیاری از تحلیلگران، قیام کنونی در ایران را که پس از کشته شدن مهسا امینی، اهل سقز کردستان، در روز ٢٥ شهریورماه به وقوع پیوست، جنبشی فمینیستی می‌دانند.

اگرچه وجود انبوهی از مشکلات جدی که ایرانیان هر روزه با آنها دست‌وپنجه نرم می‌کنند به اعتراضات فعلی دامن زده است، مرگ زنی جوان در بازداشت «گشت ارشاد» به‌دلیل آنچه که «حجاب نامناسب [سر]» اعلام شد، همچنان جایگاه خود را در قلب این قیام حفظ کرده است.

زنان در سراسر کشور طی اقدامی نمادین و به نشانۀ نافرمانی روسری‌های خود را که رژیم از سال ١٣٥٧ استفاده از آن را اجباری کرده است، می‌سوزانند.

برخی از زنان نیز در حرکت نمادینی دیگر به‌منظور به‌دست گرفتن اختیار بدن و آزادی‌های شخصی خود، موهایشان را کوتاه کرده‌اند و در همین حال جمعیت آنها را تشویق می‌کنند.

فهرست کشورهایی که نقض حقوق بشر ایران را در حین اعتراضات محکوم می‌کنند، روزبه‌روز طولانی‌تر می‌شود.

بنا به اعلام گروه حقوق بشر ایران (IHR) مستقر در اسلو، طی سرکوب‌های صورت‌گرفته طی ١١ شب ناآرامی ناشی از کشته شدن مهسا امینی در ایران، دست‌کم ٧٦ نفر جان خود را از دست داده‌اند.

شجاع‌تر، جسورتر، صریح‌تر

تظاهرات سراسری کنونی در ایران بی‌سابقه است، چراکه خاستگاه آن آزادی شخصی زنان است و این مسئله همچنان سرلوحه تظاهرات است.

در این قیام تازه، جمهوری اسلامی شاهد حمله به یکی از اصول اساسی خود است. حجاب اجباری زنان تاکتیک اصلی رژیم برای ساکت نگهداشتن زنان و تبدیل کردن آنها به شهروندان درجۀ دو بوده است.

آشکارترین ابزار برای سرکوب زنان و محدود کردن حضور اجتماعی آنها، حجاب اجباری و اعمال «قانون پوشش» در مورد آنها بوده است.

در حال حاضر نافرمانی‌های زنان مانند برداشتن حجاب یا کوتاه کردن موها و سوزاندن روسری‌هایشان، رژیم را با نابود کردن همان سلاحی مجازات می‌کند که برای ساکت کردن و محدود کردن آنها مورد استفاده قرار می‌گرفت.

نسل جوان‌ زنان ایرانی که در زمان انقلاب اسلامی حتی به دنیا هم نیامده بودند، از مادران خود شجاع‌تر، جسورتر و صریح‌تر بوده‌اند.

آنها از قوانین پوشش رژیم که در زمان ریاست جمهوری ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهوری تندروی ایران، سختگیرانه‌تر هم شد نافرمانی کرده‌اند و طی چند ماه گذشته این کار را به‌طور فزاینده‌ای انجام داده‌اند.

در ماه‌های اخیر ویدئوهایی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است که در آنها وقتی به زنان دستور داده می‌شود روسری‌شان را جلو بکشند آنها مقاومت می‌کنند، یا در حالی که برای «گفتگو» توسط زنان پلیس به داخل ون‌های پلیس هل داده می‌شوند، جیغ می‌کشند و مقاومت می‌کنند.

در بحبوحۀ اعتراضات فعلی، بسیاری از دانشجویان و استادان دانشگاه در ایران اعلام اعتصاب کرده‌اند و در کلاس‌های آموزشی از جمله کلاس‌های آنلاین شرکت نمی‌کنند.

رژیم ایران در اقدامی که نشانه‌ای آشکار از وحشت آن است برنامه‌های پیام‌رسان واتساپ و اینستاگرام را بنا به دستور شورای عالی امنیت ملی ایران مسدود کرد. هر دوی این برنامه‌ها در ایران بسیار پرطرفدار هستند.

به شرکت‌های ارائه‌دهندۀ اینترنت تلفن همراه دستور داده شده است این خدمات را متوقف کنند. در حال حاضر، دسترسی به اینترنت از طریق کامپیوتر در ایران بدون استفاده از شبکه‌های خصوصی مجازی (VPN) عملاً غیرممکن است.

بسیاری از کسب‌وکارهای ایرانی شکایت کرده‌اند که قطع اینترنت به‌دستور دولت بسیار زیانبار است، اما تهران ترجیح می‌دهد به قطع اینترنت ادامه بدهد، هرچند بهای این کار آسیب دیدن بیشتر اقتصاد رو به زوال این کشور باشد.

جوانان ایرانی، به‌ویژه زنان جوان همچنان به مقاومت و نافرمانی ادامه می‌دهند.

«زن، زندگی، آزادی»

اعتراضات قبلی در ایران، حتی آخرین سری تظاهرات بزرگ در سال ١٣٩٨ به‌دلیل مسائل اقتصادی یا سیاسی شروع شد. قیام ١٣٩٨ به‌دلیل افزایش ناگهانی و شدید قیمت سوخت آغاز شد.

دلیل آغاز جنبش سبز در سال ١٣٨٨ نیز از دید عموم مردم ایران «دزدیدن انتخابات» بود؛ یعنی نتیجۀ مناقشه‌برانگیز انتخاباتی که باعث شد محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهوری قبلی، برای دومین بار به ریاست‌جمهوری برسد.

در جنبش سبز ایران، جوانان و زنان نقش بسیار فعالی ایفا کردند. اما تا پیش از هفتۀ قبل، در چهار دهۀ گذشته هیچ‌گاه اعتراضاتی در مورد زنان و حقوق آنها برپا نشده بود؛ اعتراضاتی که مردان در حمایت از زنان فعالانه در آن شرکت دارند.

تعداد زیادی از چهره‌های شناخته شده از جمله بازیگران، موسیقی‌دانان و به‌ویژه فوتبالیست‌ها با انتشار بیانیه‌هایی در شبکه‌های اجتماعی، قتل مهسا امینی و سرکوب زنان ایرانی را محکوم کردند.

علی کریمی، ستارۀ فوتبال، به‌رغم هشدارهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی همچنان در اظهاراتش به حمایت از اعتراضات علیه ظلم رژیم ادامه داده است.

طبق مندرجات صفحات اجتماعی کریمی، سپاه پاسداران او را به بازداشت و مصادرۀ اموالش تهدید کرد.

بنا به گزارش‌ها در روز ٥ مهرماه ویلای او در لواسان تهران توسط نیروهای بسیج مصادره شد، اما به‌خاطر خشم عموم مردم در اثر شنیدن این خبر، مدتی کوتاهی بعد به او بازگردانده شد.

چندین تن از زنان بازیگر سرشناس ایرانی در ویدئو‌ها یا عکس‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرده‌اند روسری‌های خود را برداشته‌اند.

این روند به‌رغم تهدید ممنوع‌الکار شدن آنها توسط وزیر ارشاد ایران ادامه پیدا کرده است. این وزیر گفته بود «آنها باید جای دیگری دنبال کار بگردند».

با این همه، اعتراضات بی‌سابقۀ کنونی در ایران بر نقض حقوق زنان تأکید دارد و شعار اصلی آن همچنان «زن، زندگی، آزادی» است.