فراخوان اخیر مقتدی الصدر، روحانی عراقی عوام گرا (پوپولیست)، برای احیای «خانه شیعه» با واکنش های متفاوتی در محافل سیاسی عراق روبرو شده است.

برخی آن را فراخوانی برای بازگشت به دوران سنگربندی های فرقه ای و منافع جناحی دانسته اند. همزمان گروهی دیگر آن را به عنوان مقدمه ای بر یک اجماع سیاسی بزرگتر انگاشته اند.

الصدر این فراخوان را روز ۱۲ آذر با انتشار مطلبی در رسانه های اجتماعی اعلام کرد.

او گفت: «به باور من سر و سامان دادن به خانه شیعه از طریق برگزاری جلسات فشرده به منظور ثبت یک میثاق شرف ایدئولوژیک و سیاسی، کاری در خدمت منافع عمومی و یک مسئله فوری است.»

به گفته ناظران، فراخوان الصدر از سوی بسیاری از نیروهای تأثیرگذار در عرصه عراق با استقبال گرمی روبرو نشده است؛ چرا که این امر بازتاب دهنده روندی «منسوخ» است که با استفاده از شعارها و سخنرانی های قبلی بار دیگر مطرح شده است تا حمایت توده ها را جلب کند.

این فراخوان همچنین با تردیدهایی رو به رو شده است؛ چرا که الصدر اغلب مواضع خود را تغییر می دهد.

حاتم الفلاحی، تحلیلگر سیاسی، به دیارنا گفت، او بر این باور است که فراخوان الصدر به طور کلی «فرقه ای» است. وی گفت که این فراخوان «ما را به همان نقطه اول، یعنی صف بندی فرقه ای جناح های سیاسی، بر می گرداند.»‌

او گفت، این گونه صف بندی های فرقه ای در دوران اوج خود در سال ۱۳۸۴ پیامدهای فاجعه باری را به دنبال داشت؛ چرا که کشور به یک چرخه خشونت فرقه ای و بحران های امنیتی، سیاسی، و اقتصادی گرفتار شد.

تلاش برای «اثرگذاری بر انتخابات»

الفلاحی گفت که هدف از این فراخوان «مهار کردن جنبش اعتراضی مردمی» است؛ جنبشی که بیش از یک سال پیش آغاز شد. او گفت که الصدر در ماه های اخیر مخالفت خود با این جنبش را ابراز کرد و معترضان را «پسران» و «بذله گویان» خطاب کرد.

او گفت که پیروان الصدر اوایل آذر ماه وقتی در میدان الحبوبی در الناصریه اعتراضات را سرکوب می کردند از او خط گرفته بودند. آنها به معترضان حمله کردند، بسیاری را کشتند و زخمی کردند، و چادرهایشان را به آتش کشیدند.

ناظران به دیارنا می گویند که به باور آنها، الصدر می خواهد مخالفان خود و نیز همپیمانان سابقش، یعنی رهبران جناح های مسلح شیعه و گروه های وفادار به ایران، را متحد کند. به گفته آنها، این کار برای مقاصد انتخاباتی و با هدف تسلط یافتن بر صحنه سیاسی انجام می شود.

الفلاحی فشار الصدر برای «سرو سامان دادن به خانه شیعه» را راهی برای «نفوذ» بر انتخابات آینده دانست. به گفته او، الصدر می خواهد برای حزب خود کرسی های کافی را به دست آورد تا بتواند نخست وزیر را منصوب کند.

اما طه اللهیبی، نماینده پیشین مجلس عراق، به دیارنا گفت که بخت صدری ها برای تأثیرگذاری بر انتصاب نخست وزیر بسیار ضعیف است.

به گفته او، احتمال کسب پیروزی های انتخاباتی آنها کم است. او گفت، اکنون که «دروغ بودن شعارهای آنها درباره اصلاحات و مبارزه با فساد آشکار شده است»، ممکن است در مجلس آینده شمار کرسی های آنها از ۵۴ کرسی کنونی به کمتر از ۳۰ کرسی کاهش یابد.

او گفت که به باور او همین امر، فراخوان اخیر الصدر را توجیه می کند. این فراخوان الصدر با تلاش های ایران برای سرکوب اعتراضات همزمان شده است؛ اعتراضاتی که نفوذ مخرب ایران در عراق را محکوم می کند.

ایران همچنین تلاش می کند رهبران شیعه را گرد هم آورد و توافق ها و مشارکت های سیاسی را بر مبنای اصل وابستگی فرقه ای ایجاد کند.

منابعی از نیروی قدس سپاه پاسداران آبان ماه به روزنامه الجریده گفتند که جلسه ای در بیروت تحت نظارت حسن نصرالله، رهبر حزب الله، برگزار شد. در آن جلسه الصدر و نوری المالکی، نخست وزیر سابق و رئیس ائتلاف حکومت قانون، حضور داشتند.

بنا بر این گزارش، هدف از برگزاری آن جلسه دستیابی به ائتلاف میان دو طرف و تقویت بلوک شیعی هوادار ایران در عراق پیش از انتخابات مجلس بود.

اللهیبی گفت که این جنبش «متعلق به گذشته است و با روند مردمی و جنبش جوانان زاویه دارد.» به گفته اللهیبی جنبش جوانان «امروز خواستار ایجاد یک خانه عراقی فراگیر است که همه فرقه ها و وابستگی ها را گرد هم می آورد و از حقوق همه محافظت می کند.»

او گفت: «این به معنای یک عراق قدرتمند و یکپارچه است. چنان عراقی، به جای آن که به ایران یا هر کشور دیگری اجازه دهد که در امور داخلی آن دخالت کنند، حاکمیت و استقلالش را حفظ می کند و شهروندانش از ثبات و شکوفایی برخوردارند.»

«تمایل واقعی به بهبود»

عصام الفیلی، که در دانشگاه المستنصریه علوم سیاسی تدریس می کند، می گوید که انگیزه الصدر یک تمایل واقعی برای التیام بخشیدن به اختلافات عراق است.

او به دیارنا گفت که هدف این روحانی آن است که «نخست در میان شیعیان به یک مصالحه برسد و سپس همین توافق را با سایر جناح ها نیز داشته باشد.» به گفته او «این، تلاشی برای التیام بخشیدن به اختلافات در آستانه انتخابات آینده است.»

وی گفت: «این یک فراخوان جدید نیست. احمد چلبی، سیاستمدار فقید، نخستین کسی بود که از چنین موضعی حمایت کرد.»

او یادآور شد که در شیعه نیز مکاتب گوناگونی وجود دارد. به گفته او، آنها از مراجع مذهبی مختلفی پیروی می کنند و به عنوان لیبرال یا سکولار شناخته می شوند.

الفیلی گفت: «مردم اکنون خواستار یک جناح سیاسی هستند که فارغ از عنوان خود به نتایجی که به نفع آنهاست دست یابد؛ جناحی که در آن استعدادی جدید در راه ایجاد حکومتی متشکل از مؤسسات و خدمات فعالیت کند.»