لالش، عراق -- روز سه‌شنبه (۲۹ فروردین)، اعضای جامعهٔ ایزدیان عراق به مناسبت سال نو در معبد لالش واقع در استان دهوک چراغ پیه‌سوز روشن کردند، اما بعضی از آنها گفتند که نمی‌توانند درد و رنج مردمشان را فراموش کنند.

در سال ۱۳۹۳، «دولت اسلامی عراق و شام» (داعش) سراسر عراق را درنوردید و دست به خشونت‌های وحشتناکی علیه جامعهٔ کردزبان زد.

داعش هزاران مرد ایزدی را قتل‌عام کرد و هزاران زن و دختر را برای بردگی جنسی ربود و خانه‌های غیرنظامیان و زیرساخت‌های کشور را ویران کرد و بسیاری از دیگر اعضای این گروه اقلیت را به جلای وطن واداشت.

هزاران ایزدی هنوز آواره یا مفقودند و بسیاری دیگر یا عزیزانشان را از دست دادند یا داغ این تجربهٔ تلخ را تا آخر عمر با خود دارند.

شش سال پس از اعلام پیروزی عراق بر داعش، ایزدی‌ها با پای برهنه و لباس‌های سفید به لالش آمدند تا سال نوشان را در موسم خلق جهان جشن بگیرند.

مردان روی پیراهنشان جلیقهٔ گلدوزی‌شده پوشیده بودند و زنان روسری‌های سنتی مزین به سکهٔ طلا بر سر داشتند.

روز سه‌شنبه در آستانهٔ غروب خورشید بر فراز معبد سنگی لالش در شمال عراق، ایزدی‌ها دست به‌کار روشن کردن ۳۶۵ چراغ پیه‌سوز شدند، یعنی یک چراغ به‌ازای هر روز سال.

عمر سینان، که به‌همراه فرزندانش در این مراسم شرکت کرده بود، گفت: «قبلاً این موقع، زمان جشن بود و شادی‌مان بی‌حد و حصر بود ... یادمان نمی‌رود چه بر ما گذشته.»

اندوه بی‌پایان

در مرداد ۱۳۹۳ که داعش به عراق حمله کرد، یکی از اهدافش سنجار، وطن همیشگی ایزدی‌ها در دشت نینوا در یکی از گوشه‌های دورافتادهٔ شمال عراق بود.

سینان، معلم ۳۷ سالهٔ ریاضی، گفت: «از زمان نسل‌کشی، قلبمان اندوهگین است. جایی نمی‌رود.»

«این اندوه تا ابد با ما خواهد بود.»

ایزدی‌ها در جشن سال نو برای ادای احترام به مزار بستگان می‌روند و هر کس بتواند گوسفند قربانی می‌کند و بخشی از گوشت آن را به فقرا می‌دهد.

دولت فدرال عراق در بغداد اولین چهارشنبهٔ ماه آوریل را برای جامعهٔ ایزدیان تعطیل در نظر گرفته است.

پیش از یورش داعش به روستاهای ایزدیان در سال ۱۳۹۳، حدود ۵۵۰٫۰۰۰ ایزدی در سراسر عراق سکونت داشتند؛ جمعیت ایزدیان در سراسر جهان به ۱/۵ میلیون نفر می‌رسد، که بعضی از آنها در کشورهای همسایهٔ عراق و دیگر نقاط جهان زندگی می‌کنند.

اما طبق آمار سازمان ملل متحد، بعد از آن قتل‌عام‌ها و آدم‌ربایی‌ها، قریب به ۱۰۰٫۰۰۰ نفر به خارج از عراق گریختند. بیشتر این افراد به اروپا، استرالیا و کانادا رفتند تا زندگی جدیدی تشکیل بدهند.

فالح جمعه، معلم ۶۰ سالهٔ زبان عربی، از جمله کسانی بود که بر خلاف چهار برادرش و خانواده‌هایشان که به آلمان مهاجرت کردند تصمیم گرفت به‌همراه زن و سه فرزندش در عراق بماند.

او گفت: «جامعهٔ ایزدیان در گذر زمان ۷۴ نسل‌کشی به چشم خود دیده اما هر بار دوباره برخاسته است، مثل گیاهان که از دل زمین می‌رویند».

در دی‌ماه سال گذشته، پارلمان آلمان قتل‌عام ایزدیان به‌دست داعش در سال ۱۳۹۳ را «نسل‌کشی» اعلام کرد؛ این اقدام پس از اقدامات مشابه در پارلمان استرالیا، بلژیک و هلند صورت گرفت.

منتظر بازگشت

در مهرماه ۱۳۹۹، دولت‌های بغداد و اربیل توافقنامه‌ای برای ایجاد ثبات در سنجار امضا کردند تا آوارگان ایزدی بتوانند برگردند -- اما پیشرفت کار کند بوده و پروژه‌های بازسازی به تعویق افتاده است.

المشارق در دی‌ماه سال گذشته گزارش کرد که حضور گروه‌های شبه‌نظامی مورد حمایت ایران در بعضی از مناطق آزادشده از چنگال داعش -- از جمله روستاهای نزدیک سنجار -- باعث پیچیدگی روند بازگشت آوارگان شده است.

بین سال‌های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۶، یعنی پس از آنکه نیروهای عراقی داعش را از بعضی از مناطق بیرون راندند، کتائب حزب‌الله، حرکت‌النجباء و عصائب اهل‌الحق به فکر تثبیت سلطهٔ خود به‌جای این گروه افتادند.

این گروه‌های شبه‌نظامی از ورود افراد به این مناطق جلوگیری کرده‌اند به این بهانه که آن مناطق از عناصر باقی‌ماندهٔ جنگ پاکسازی نشده و شبه‌نظامیان برای حفظ امنیت و جلوگیری از بازگشت عناصر افراط‌گرا در آنجا حضور دارند.

در اسفند سال گذشته، دولت محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، ۳۸/۵ میلیون دلار به بازسازی سنجار و روستاهای دشت نینوا اختصاص داد.

اما روز سه‌شنبه، سودانی گفت برای میسر شدن بازگشت آوارگان ایزدی به سنجار، هنوز باید برخی «تدابیر سیاسی و امنیتی» اتخاذ شود.

به‌گفتهٔ سازمان بین‌المللی مهاجرت، بیش از ۲۰۰٫۰۰۰ ایزدی بازمانده از قساوت‌های داعش هنوز آواره‌اند و در داخل و بیرون اردوگاه‌های سراسر اقلیم خودمختار کردستان در عراق زندگی می‌کنند.

سازمان بین‌المللی مهاجرت دی‌ماه سال گذشته در گزارشی با اشاره به «نبود سرپناه و خدمات اولیهٔ کافی ... از جمله آب لوله‌کشی، برق، مراقبت‌های بهداشتی و آموزش»، گفت: «نیازهای آوارگان و بازگشتگان در سنجار همچنان بالاست».

این سازمان افزود عناصر داعش «حدود ۸۰ درصد از زیرساخت‌های عمومی و ۷۰ درصد از خانه‌های غیرنظامیان را در شهر سنجار و مناطق اطراف نابود کردند».

خوله عبدو، که به‌همراه شوهر و هشت دخترش به آلمان گریخته بود، امسال تصمیم گرفت برای شرکت در مراسم سال نو در لالش به وطنش برگردد.

این خانم ۶۷ ساله، گفت: «آمدیم در این روز مقدس به پیشگاه خدا دعا کنیم بلکه دخترانمان را که هنوز اسیر دشمنند، آزاد کند».

«ان‌شاءالله دعاهای ما به گوش خداوند برسد و دخترانمان را آزاد کند. نمی‌توانیم فراموششان کنیم و هرگز فراموش نخواهیم کرد که چه در سنجار گذشت.»