درحالی‌که تعداد قربانیان زلزلهٔ روز پنجشنبه (٢۰ بهمن‌ماه) در ترکیه و سوریه به بیش از ١٧،٥۰۰ نفر رسیده و امیدها برای یافتن بازماندگان رنگ باخته است، اقدامات رژیم سوریه این فاجعه را بیش از پیش پیچیده و تشدید کرده است.

اگرچه دسترسی به ترکیه به‌راحتی امکان‌پذیر است، اما برای کسانی که به‌دنبال ارسال کمک به سوری‌ها در مناطق تحت کنترل رژیم و مخالفان آن هستند، امدادرسانی به معضلی دیپلماتیک تبدیل شده است.

حدود نیمی از مردم سوریه که از زلزله آسیب دیده‌اند در مناطق تحت کنترل رژیم بشار اسد زندگی می‌کنند. مناطق مذکور با تحریم‌های غرب مواجه هستند.

نیم دیگری از آنها در استان ادلب که آخرین سنگر مخالفان است و همچنین مناطق مجاور آن در استان حلب زندگی می‌کنند.

هر دوی این مناطق حدود چهار میلیون نفر را در خود اسکان داده‌اند و بسیاری از این افراد پس از آواره شدن به دلیل درگیری‌ها برای گذران زندگی به کمک‌های بشردوستانه وابسته هستند.

در سال ١٣٩۰ پس از سرکوب بی‌رحمانهٔ اعتراضات ضددولتی توسط رژیم اسد، کشورهای غربی دیپلمات‌های خود را از دمشق خارج کردند و تحریم‌هایی را علیه این رژیم اعمال کردند.

اتحادیهٔ عرب نیز عضویت سوریه را به حالت تعلیق درآورد.

در حال حاضر گروه‌های امدادی و کشورهای غربی با پیچیدگی لجستیک ارسال کمک‌های اضطراری به سوریه، به‌ویژه به مناطق تحت کنترل مخالفان و خارج از کنترل دولت دست به گریبان هستند.

مارک شاکال، مسئول عملیات سوریه در سازمان پزشکان بدون مرز گفت: «سوریه از منظر حقوقی و دیپلماتیک همچنان منطقه‌ای ابهام‌آمیز است.»

کمک به مردم سوریه

روز سه‌شنبه، ایالات متحده اعلام کرد که با شرکای خود برای کمک‌رسانی به زلزله‌زدگان در سوریه همکاری می‌کند، اما با موضوع همکاری با رژیم قاطعانه مخالفت خواهد کرد.

آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده گفت: «ما در خود سوریه سازمان‌های بشردوستانهٔ تحت حمایت مالی ایالات متحده را داریم که هماهنگی‌های لازم را برای ارائهٔ کمک‌های حیاتی انجام می‌دهند.»

بلینکن گفت: «ما متعهد به ارائهٔ این کمک‌ها هستیم تا به مردم سوریه کمک کنیم این فاجعه را پشت سر بگذراند، درست همان‌طور که از زمان شروع جنگ در خود سوریه، اصلی‌ترین اهداکنندهٔ کمک‌های بشردوستانه به آنها بوده‌ایم.»

«من می‌خواهم در اینجا تأکید کنم که البته این بودجه به دست مردم سوریه می‌رسد نه به دست رژیم. این وضعیت تغییر نخواهد کرد.»

ایالات متحده عادی‌سازی روابط با اسد یا هرگونه کمک مستقیم جهت بازسازی را نپذیرفته است و به‌دنبال وادار کردن رژیم این کشور به پاسخگویی در قبال سوءرفتارهایش است.

جو بایدن، رئیس‌جمهوری ایالات متحده گفت از مقامات آمریکایی خواسته است برای هماهنگی درخصوص کمک‌ها با همتایان ترک خود تماس بگیرند و اینکه گروه‌های بشردوستانهٔ مورد حمایت ایالات متحده به ویرانی‌ها در سوریه واکنش نشان می‌دهند.

ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجهٔ ایالات متحده گفت: «ما متعهد هستیم که هرچه در توان داریم را در هر دو طرف مرز انجام دهیم تا در وهلهٔ اول با اقدامات نجات و بازیابی به ترکیه به‌عنوان متحد خود کمک کنیم.»

پرایس گفت: «ما مصمم هستیم تا هرچه در توان داریم را برای برطرف کردن نیازهای بشردوستانهٔ مردم سوریه نیز انجام دهیم.»

ممانعت رژیم و متحدانش از امدادرسانی

اوضاع، به‌ویژه در منطقهٔ محاصره‌ شدهٔ تحت کنترل مخالفان در ادلب، دشوار است. همچنین، این منطقه محل اسکان بسیاری از آوارگان داخلی است که برای فرار از دست بمباران‌های رژیم سوریه و روسیه به آنجا گریخته‌اند.

به گزارش میدل ایست آی نیروهای رژیم سوریه بلافاصله پس از وقوع فاجعه، حتی مناطقی را که شدیداً از زلزله آسیب دیده بودند نیز بمباران کردند.

الیسیا کرنز، نمایندهٔ پارلمان بریتانیا، روز سه‌شنبه گفت اسد چند ساعت پس از زلزله «حمله‌ای واقعاً شنیع و شرم‌آور» به شهر مارع در حلب انجام داد.

یک منبع نظامی که در نزدیکی محل این حادثه حضور داشت وقوع آن را تأیید و به میدل ایست آی اعلام کرد.

همچنین، در روز سه‌شنبه و پس از اینکه یک سازمان دیده‌بان جهانی به این نتیجه رسید که رژیم سوریه در سال ١٣٩٧ به شهر دوما، تحت کنترل مخالفان، با گاز کلر حملهٔ شیمیایی انجام داده است، چند عضو شورای امنیت سازمان ملل از سوریه خواستند در مورد عدم استفاده از سلاح‌های شیمیایی تضمین‌هایی بدهد.

سازمان منع تسلیحات شیمیایی در دی‌ماه دمشق را مسئول انجام حملهٔ شیمیایی به دوما دانست که به کشته شدن ٤٣ نفر منجر شد.

این سازمان اعلام کرد «دلایل منطقی برای این باور وجود دارد» که دست‌کم یک هلیکوپتر نیروی هوایی سوریه دو سیلندر حاوی این گاز سمی را بر روی شهر انداخته است.

رافائل پیتی، پزشک عضو سازمان غیردولتی فرانسوی موسوم به مهاد گفت در حال حاضر کمک‌رسانی به ادلب بیش از هر زمان دیگری حیاتی است، زیرا پیش از وقوع زلزله نیز «جمعیت آنجا در وضعیت بسیار دشواری به‌سر می‌برد».

کمک‌های بین‌المللی تنها از طریق یک گذرگاه مرزی ترکیه-سوریه به نام باب‌الهوی به ادلب می‌رسد که براساس مجوز ویژهٔ سازمان ملل عمل می‌کند. این مجوز در تیرماه سال آینده منقضی خواهد شد.

پیش‌تر و در اوایل درگیری‌ها کمک‌های سازمان ملل از طریق چهار گذرگاه از این دست وارد سوریه می‌شد، اما روسیه که متحد اصلی رژیم سوریه محسوب می‌شود توانسته است تعداد آنها را به یک گذرگاه محدود کند.

مازن علوش، مسئول امور رسانه‌ای در گذرگاه باب‌الهوی، گفت روز پنجشنبه، اولین کاروان کمک‌های سازمان ملل پس از وقوع زلزله به شمال‌غرب سوریه رسید.

سازمان بین‌المللی مهاجرت در بیانیه‌ای اعلام کرد این محموله شامل پتو، تشک، چادر و «اقلام کمک‌های اساسی... برای پوشش دادن نیازهای دست‌کم ٥۰۰ نفر است».

در حال حاضر کمک‌های ارسالی از طریق باب الهوی ٨۰% نیازهای منطقهٔ ادلب را تأمین می‌کند و اکنون گروه‌های امدادی از این بابت نگران هستند که ممکن است محموله‌های اضافی باعث شلوغ شدن سریع این منطقه شود.

با این حال ظاهراً بسام صباغ، نمایندهٔ سوریه در سازمان ملل، در روز دوشنبه بازگشایی سایر گذرگاه‌های مرزی به مناطق تحت کنترل مخالفان را رد کرد و تأکید داشت که همهٔ کمک‌ها باید «از داخل سوریه» عبور کند.

او گفت: «اگر کسی مایل به کمک کردن به سوریه است، می‌تواند با دولت هماهنگ کند.»

پیتی گفت شدیداً تردید دارد که هرگونه کمکی که از دمشق عبور کند به سرزمین‌های تحت کنترل مخالفان برسد، درست همان‌طور که در ١۰ سال گذشته چنین بوده است.

آنالنا بربوک، وزیر امور خارجه آلمان، روز سه‌شنبه از مسکو خواست بازگشایی سایر گذرگاه‌های مرزی منتهی به شمال‌غرب سوریه را تسهیل کند.

او گفت: «همهٔ نقش‌آفرینان بین‌المللی، از جمله روسیه، باید برای حصول اطمینان از رسیدن کمک‌های بشردوستانه به دست قربانیان از نفوذ خود بر رژیم سوریه استفاده کنند».

نپذیرفتن کمک‌های حیاتی توسط رژیم

بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل گفت اجازهٔ ارسال کمک‌ها را به سوریه صادر کرده است، اما یکی از مقامات رژیم سوریه بلافاصله تکذیب کرد که سوریه از این کشور درخواست کمک کرده باشد.

نتانیاهو گفت: اسرائیل «درخواستی را از یک منبع دیپلماتیک برای ارائهٔ کمک‌های بشردوستانه به سوریه دریافت کرد و من آن را تأیید کردم.»

اما رژیم سوریه اسرائیل را به رسمیت نمی‌شناسد و یکی از مقامات سوری گفت این رژیم ادعاهایی مبنی بر درخواست کمک از همسایهٔ جنوبی خود را «به تمسخر گرفت و رد کرد».

رهبر اسرائیل همچنین تأیید کرد که پس از این فاجعه، دولتش کمک‌های بشردوستانه شامل تیمی از متخصصان جستجو و نجات و هیئتی مجهز به لوازم بشردوستانه را به ترکیه اعزام خواهد کرد.

الی کوهن، وزیر امور خارجهٔ اسرائیل در بیانیه‌ای اعلام کرد مولود چاووش اوغلو، همتای ترکیه‌ای وی به او گفته است که ترکیه از کمک‌های اسرائیل استقبال خواهد کرد.