کتائب حزب‌الله که تحت حمایت ایران است متهم اصلی در ناپدیدشدن غیرنظامیان در جریان نبرد بازپس‌گیری شهرهای عراق از «دولت اسلامی» (داعش) به شمار می‌رود و خانواده‌های این افراد همچنان برای گرفتن جواب و پاسخ‌گوکردن این گروه به آن فشار می‌آورند.

کتائب حزب‌الله بار دیگر در روز ۸ شهریور، مصادف با «روز جهانی قربانیان ناپدیدشدن‌های اجباری»، مسئول مفقودالاثر شدن هزاران عراقی شناخته شد.

اغلب این ناپدیدشدگان اجباری پس از آن صورت گرفت که دولت در سال ۱۳۹۵ در جریان آزادسازی فلوجه، واقع در استان الانبار، از مشارکت عناصر کتائب حزب‌الله و دیگر شبه‌نظامیان تحت حمایت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با نیروهای امنیتی جلوگیری کرد.

در آن زمان، شبه‌نظامیان وابسته به ایران در اطراف فلوجه پست‌های ایست و بازرسی برپا کردند و مردان و جوانانی که از جنگ می‌گریختند پس از جدا کردن آنها از زنان و کودکان خانواده‌هایشان، دستگیر می‌کردند.

بنا بر برخی از گزارش‌ها، شبه‌نظامیان بیش از ۲۴۰۰ نفر را در شهرهای رزازه، الصقلاویه، و بزیبز در نزدیکی فلوجه بازداشت کرده و به مکان‌های نامعلومی انتقال دادند. از آن زمان تاکنون خبری از آنها شنیده نشده است.

بستگان این ناپدیدشدگان شبه‌نظامیان را به ربودن اعضای خانواده‌‌شان و مخفی نگه‌داشتن سرنوشت آنها متهم می‌کنند.

«رنج غیرقابل تحمل»

مادر یکی از قربانیان که نخواست نامش فاش شود، به المشارق گفت که مدت‌هاست از درد ناپدیدشدن پسر بزرگش عذاب می‌کشد.

او گفت، از زمانی که شبه‌نظامیان پسرش را در پست ایست و بازرسی رزازه بازداشت کردند، هیچ‌کس چیزی از ابراهیم نشنیده و خبر ندارد که چه اتفاقی برای او افتاده است.

او گفت، سال‌ها پس از آن، او و خانواده‌های قربانیان دیگر از چندین بازداشتگاه دولتی، زندان‌ها، و بیمارستان‌ها بازدید کردند، اما او هرگز نام پسرش را در این پرونده‌ها پیدا نکرد.

او گفت: «ما سال‌هاست که به دنبال فرزندانمان می‌گردیم، اما این کاری بیهوده است.»

«ما نمی‌دانیم آنها کجا هستند و این که آیا آنها هنوز زنده هستند یا مرده‌اند. اگر آنها اشتباهی مرتکب شده‌اند، چرا برای محاکمه به دادگاه‌ها فرستاده نمی‌شوند؟»

بی‌خبر بودن از سرنوشت فرزندانمان برای ما دردی غیر‌قابل تحمل است.

ابراهیم دارای همسر و سه فرزند است و آنها از مستمری ناچیزی که مادرش از دولت می‌گیرد، امرار معاش می‌کنند.

بسیاری از مادران و همسران دیگر پس از ناپدیدشدن اجباری نان‌آورشان توسط شبه‌نظامیان، با مشکلات معیشتی مواجه شده‌اند.

هیچ آمار رسمی در مورد تعداد کل قربانیان وجود ندارد، اما برخی از مقامات و گروه‌های داخلی حقوق بشر تعداد این قربانیان را بیش از ۱۲ هزار نفر عنوان می‌کنند. اغلب این ناپدید شدن‌ها در استان‌های انبار، صلاح‌الدین، و در موصل بوده‌اند.

به‌گفتۀ برخی منابع، کتائب حزب‌الله بسیاری از قربانیان را به مقر فرماندهی و خانه‌های متروکه در جرف الصخار، واقع در جنوب بغداد منتقل کرده است. گفته می‌شود که شبه‌نظامیان از این اماکن به عنوان بازداشتگاه‌های مخفیانه برای بازجویی استفاده می‌کنند.

«این درد باید تمام شود»

به‌گفتۀ تحلیلگران، برخی از قربانیان ممکن است زیر شکنجه اعدام یا کشته شده باشند.

غانم العابد، تحلیلگر سیاسی، گفت: «گورهای دسته‌جمعی در مناطقی کشف شده‌اند که نه تحت کنترل داعش بودند و نه در میدان‌های جنگ قرار داشتند، بلکه این مناطق تحت سلطۀ شبه‌نظامیان مرتبط با ایران بوده‌اند.»

او افزود: «این امر این سوء‌ظن را ایجاد می‌کند که ممکن است این شبه‌نظامیان شماری از این افراد را در زمان بازداشت کشته باشند.»

در ویدئویی که سال گذشته در شبکه‌های اجتماعی پخش شد، یکی از رهبران ارشد شبه‌نظامیان معروف به ابوعزرائیل گفت، پیام‌هایی از سنی‌های عراق دریافت کرده است. آنها در این پیام‌ها پرسش‌هایی را در رابطه با سرنوشت پسرانشان، که در جریان جنگ با داعش ناپدید شده‌اند، طرح کرده‌اند.

رهبر کتائب امام‌ علی گفت: «من به آنها می‌گویم که هیچ بازداشتی در کار نیست. آنها این افراد را کشته‌اند.»

در دو سال گذشته، چند گور دسته جمعی در حومۀ الصقلاویه، جرف‌الصخر، المحاویل، و الاسحاقی کشف شده است.

اما اکنون هیچ اطلاعات واضحی مبنی بر این که این بقایا، که در حدود ده‌ها قربانی هستند، به ناپدیدشدگان تعلق دارند یا نه وجود ندارد.

دلیل این وضعیت آن است که شبه‌نظامیان این گورها را محاصره کرده‌اند.

العابد به المشارق گفت: «باید سرنوشت همۀ ناپدیدشدگان مشخص شود؛ رنج خانواده‌هایشان که سال‌ها ادامه داشته است، باید پایان یابد.»

درخواست برای پاسخ‌گویی

درخواست‌ها در عراق برای پاسخ‌گو کردن شبه‌نظامیان در رابطه با این ناپدیدسازی‌ها رو به افزایش است. این مسئله به‌ویژه دربارۀ کتائب حزب‌الله، که مسئول ناپدید شدن ۷۵ فعال مدنی و رسانه‌ای پس از خیزش مردمی در مهر ۱۳۹۸هستند،‌ صدق می‌کند.

فعالان در روز ۸ شهریور کارزار رسانه‌های اجتماعی را با عنوان «آنها کجا هستند؟» به‌راه انداختند و طی آن خواستار پاسخ‌گویی دربارۀ سرنوشت همۀ مفقودالأثرها شدند.

آنها تصاویری از کودکانی که عکس پدرانشان را در دست داشتند، منتشر کردند.

وائل الطائی، کاربر توییتر، نوشت: «این‌ها کودکانی هستند که وقتی چندماهه بودند، پدرانشان را از دست داده‌اند و اکنون پس از شش سالگی‌شان، همچنان امیدوارند آنها را ببینند.»

علی المحمود، کاربر توییتر، نوشت: «در روز جهانی قربانیان ناپدیدشدن‌های اجباری، ما بار دیگر درخواست‌ها برای مشخص شدن سرنوشت پسران ناپدیدشده‌مان را تکرار می‌کنیم (...) شرایط خانواده‌های آنها اسفناک است.»

دولت به‌شدت بر روی این موضوع متمرکز است و به وزارت کشور دستور داده است که برای پیگیری سرنوشت افراد ناپدیدشده تمام توان خود را به کار بگیرد و این اقدام را یک «وظیفۀ قانونی» خوانده است.

با این حال دولت بارها اعلام کرده است که بررسی کامل همۀ موارد ناپدیدشدن‌های اجباری و اطلاع از سرنوشت قربانیان مستلزم صرف زمان و تلاش بسیار زیادی است.