حمام العلیل که یک آبگرم معدنی واقع در شمال عراق است مجدداً محبوبیت خود را باز می‌یابد، چراکه بازسازی آن باعث شده است مسافران دوباره به منطقه‌ای بازگردند که زمانی «دولت اسلامی عراق و شام» (داعش) در آنجا دست به اعدام‌های دسته‌جمعی می‌زد.

هشام خالد، یکی از ساکنان محلی در کودکی اغلب به همراه پدرش به استخرهای حمام العلیل می‌رفت، اما از زمان بازسازی این تأسیسات به‌تنهایی به اینجا می‌آید.

پدرش که یک پلیس بود در سال ١٣٩٥ توسط داعش در نزدیکی این استخرها اعدام شد.

حمام العلیل که در کرانۀ غربی رودخانۀ دجله و در جنوب‌شرق موصل واقع شده است، طی چندین دهه به‌خاطر داشتن آبهای گوگرددار و درمانی خود شهرت پیدا کرده بود.

اما اکنون این آبگرم و روستای اطرافش که با همین نام شناخته می‌شود، به‌خاطر قتل عام‌هایی که داعش در طول اشغال این منطقه انجام داد، معروف است.

مردی ٢١ ساله که فرزندانی دوقلو دارد و بدون پیراهن در نزدیکی استخر دایره‌ای شکل آبگرم نشسته است، می‌گوید: «من عزیزترین کسانم را از دست دادم.»

پدر او که سرهنگ پلیس بود از جمله صدها افسر محلی بود که داعش آنها را دستگیر و اعدام کرد. اجساد آنها در آبان‌ماه ١٣٩٥ در یک گور دسته‌جمعی در نزدیکی دانشکدۀ کشاورزی کشف شد.

سرتیپ فراس بشار صبری، سخنگوی فرماندهی عملیات نینوا در آن زمان گفت: «در این گور دسته‌جمعی بقایای عمدتاً پراکندۀ حدود ٧۰ جسد پیدا شد که متعلق به شهروندانی بود که از اعضای سابق ارتش و پلیس و همچنین غیرنظامی بودند.»

او گفت: «بعضی از ساکنان توانستند فرزندان کشته‌شدۀ خود را از طریق متعلقاتشان شناسایی کنند.»

خالد گفت: «دلم به درد می‌آید. قبلاً من و پدرم با هم به استخر می‌آمدیم، حالا او رفته است و من تنها آمده‌ام.»

بازگشت اوضاع به حالت عادی

بسیاری از ساکنان منطقه از سرعت کند بازسازی آن هم با گذشت پنج سال پس از بیرون راندن داعش، سرخورده شده‌اند.

اما بازگشایی این استخرها در سواحل رودخانۀ دجله طی ماه گذشته به بازگشت اوضاع به حالت عادی کمک می‌کند، اگرچه زخم‌های ناشی از درگیری‌ها هنوز بجا مانده است.

خالد اکنون در آبگرم ماساژور است و مرتباً در آنجا استحمام می‌کند. او می‌گوید آب‌های غنی از گوگرد، آلرژی و مشکلات پوستی‌اش را درمان کرده است.

مردان و کودکان در اتاق‌هایی که تازه کاشی‌کاری شده با پرداخت ٥۰۰۰ دینار عراقی (٣ دلار) از لحظاتی آرامش‌بخش و درمان‌کننده لذت می‌برند.

آنها وان‌های خود را با آب چشمۀ داغ و سبزرنگ پر می‌کنند، آن را روی سرشان می‌ریزند و سپس به بدنشان می‌مالند، اگرچه آب بوی تهوع‌آوری دارد که مشخصۀ گوگرد است.

پیرمردی از ویلچر خود بیرون می‌آید، در آب استحمام می‌کند و تمرینات کششی بازو انجام می‌دهد.

این تفرجگاه که در سال ١٣٦٣ ساخته شده است، بین ٧٥ تا ١۰۰ نفر ظرفیت دارد و مردان و زنان از مناطق مجزا استفاده می‌کنند.

در پیاده‌روهای اطراف نیز غرفه‌های موقتی بطری‌های پلاستیکی پر از گل گوگرد می‌فروشند.

سلام عادل حسن از بغداد به اینجا سفر کرده است و می‌گوید اولین بار ٢۰ سال پیش به این آبگرم آمده بوده است.

این مرد ٣۰ ساله درحالی‌که لبخند به لب دارد می‌گوید: «آن زمان آبگرم خیلی ابتدایی بود، نه مثل حالا. بازسازی‌ها موفقیت‌آمیز بوده است، من واقعاً به‌وجد آمدم.»

او می‌گوید: «برادرم پسوریازیس دارد و نتوانست بیاید. برایش آب و گل می‌برم.»

پس از شکست داعش در سال ١٣٩٦، این استخرها همچنان پرطرفدار بودند، اگرچه ساختمان ویران شده بود و کاشی‌ها و پنجره‌های آن شکسته شده بودند.

مقامات در سال ١٣٩٨ کار بازسازی را با هزینه ٥۰۰،۰۰۰ دلار انجام دادند.

احمد عزیز احمد، از کارکنان آبگرم می‌گوید مصالح ساختمانی با دقت انتخاب شده‌اند تا در برابر سایش و اکسیداسیون ناشی از آبهای گوگرددار مقاوم باشند.

او می‌گوید: «ما از روز بعد از افتتاحیه پذیرای گروه‌های مسافران از تمام استان‌های عراق بودیم.»

وی می‌افزاید خانواده‌هایی که اصالتاً اهل موصل هستند اما در حال حاضر در خارج از کشور زندگی می‌کنند و همچنین گردشگران انگلیسی و آلمانی به اینجا آمده‌اند.

«زندگی تلخ» در دوران داعش

نیروهای عراقی در روز ١٦ آبان‌ماه ١٣٩٥ حمام العلیل را از داعش پس گرفتند که به‌منزلۀ یک پیروزی کلیدی در جبهۀ جنوبی حمله برای بازپس گرفتن موصل محسوب می‌شد.

ساکنان حمام العلیل چند ماه پیش از آن، علیه این گروه افراطگرا قیام کردند و پس از آزادسازی القیاره در جنوب منطقه توسط نیروهای عراقی، بر تعداد حملات تلافی‌جویانۀ خود افزودند.

داعش در اواخر سال ١٣٩٥ یعنی چندین ماه قبل از اینکه ارتش عراق و ائتلاف بین‌المللی آن را از موصل بیرون براند، صدها نفر را گرد هم آورد و آنها را اعدام کرد.

دیده‌بان حقوق بشر گفت در ابتدا اجساد برخی از قربانیان در فضای باز و در میان زباله‌ها پیدا شد. همین مسئله باعث شد بازرسان بتوانند یک گور دسته‌جمعی پیدا کنند که برآورد می‌شود «جسد دست‌کم ٣۰۰ افسر پلیس محلی سابق» در آن باشد.

احمد، یکی از کارکنان آبگرم توضیح می‌دهد که نیروهای داعش «در طول شب کار می‌کردند، نفرات را اعدام و با بولدوزر دفن می‌کردند.»

بلافاصله پس از آزادسازی حمام العلیل، ساکنان این منطقه تجربیات وحشتناکی را که در دوران داعش تجربه کرده بودند برای وب‌سایت دیارنا که همکار المشارق محسوب می‌شود، بازگو کردند.

مجید شکور از نیروهای سابق پلیس گفت که در دوران داعش «زندگی تلخی» داشت و از ترس آزار و اذیت از جایی به جای دیگر نقل مکان می‌کرد.

او گفت: «مجبور بودم روزها را بدون غذا و آشامیدنی در فضای باز سپری کنم و گاهی اوقات در چاله‌ای که در منزل یکی از بستگانم کنده بودم، پنهان می‌شدم.»

او گفت: «لحظاتی بود که آرزوی مرگ می‌کردم» و افزود، افراد مسلح داعش مردم را بازداشت می‌کردند و آنها را در زندان‌ها تا سرحد مرگ شکنجه می‌دادند.

لیث محمد، یکی از ساکنان حمام العلیل گفت: «داعش دفاتر دولتی در بخش ما را به مراکز بازداشت تبدیل کرد و اشکال مختلف شکنجه را در آنجا انجام می‌داد.»

به‌گفتۀ او ساکنان شنیده‌اند که داعش تعداد زیادی از مردان جوان را به بهانه‌های مختلف از شهر به این زندان‌ها می‌انداخت؛ به‌ویژه نیروهای امنیتی سابق که این گروه آنها را به همکاری با دولت متهم کرده بود.

او گفت: «بعضی از قربانیان بر روی تیرهای برق در مرکز شهر به دار آویخته شدند، با به دست جوخه اعدام کشته شدند یا با چاقو سلاخی شدند.»

وی افزود: «سرنوشت هرکسی که سعی می‌کردند دفنش کنند، مرگ بود. ما به چشم می‌دیدیم که سگ‌ها اجساد را می‌خورند».

گورهای دسته‌جمعی دیگری نیز در این منطقه کشف شده است، از جمله گور دسته‌جمعی الخصفه که گمان می‌رود داعش هزاران جسد در آنجا دفن کرده باشد.

انجام آزمایش دی‌ان‌ای برای شناسایی اجساد قربانیان این گروه همچنان ادامه دارد.