سفر رسمی ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران به مسکو پنجشنبه (٣٠ دی‌) خشم افراد زیادی را در ایران برانگیخته است. آنها می گویند جمهوری اسلامی پس از فروش بخشی از کشور طی قراردادهای قبلی با چین، اکنون آنچه را که باقی‌مانده است به روسیه واگذار می‌کند.

رسانه‌های ایران به‌طور بی‌وقفه گزارش‌هایی درباره سفر رئیسی به مسکو منتشر کرده‌اند، در این باره با کارشناسان مصاحبه می‌کنند و آن را «تحولی مثبت در سیاست خارجی ایران» و «گامی رو به جلو در دیپلماسی ایران» توصیف می‌کنند.

به گزارش خبرگزاری فرانسه، رئیسی خود گفت ایران «هیچ‌ گونه محدودیتی برای گسترش روابط با روسیه ندارد.»

بنا به گزارش‌ها رؤسای جمهوری ایران و روسیه در این دیدار درباره «همکاری بلندمدت در چارچوبی ٢٠ ساله» گفتگو کردند.

حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه گفت رهبران دو کشور به وزرای خارجه خود دستور داده‌اند نقشه راه توافق ٢٠ ساله را تهیه کنند و به این مسئله اشاره کرد که برخی از موضوعات «برای تعریف چارچوب بین دو طرف باید فوراً مورد بحث قرار گیرد.»

چرخش به شرق

وزیر امور خارجه ایران که در این سفر رئیسی را همراهی می‌کرد، جزئیات بیشتری در مورد «نقشه راه» مذکور ارائه نداد، اما دیدار رؤسای جمهوری دو کشور را «گرم و صمیمانه» خواند و به تفصیل شرح داد که ملاقات آنها در کرملین «با وجود محدودیت‌های کووید- ١٩» به مدت سه ساعت ادامه یافت.

با این حال، بسیاری از ناظران شبکه‌های اجتماعی به فاصله زیاد بین دو طرف میزی که دو رئیس جمهوری بر سر آن نشسته بودند، اشاره کردند.

جزییات این قرارداد ٢٠ ساله هنوز به‌طور رسمی اعلام نشده است، چنانکه همین ابهام در مورد توافق ٢٥ ساله ایران با چین پابرجا است.

بسیاری از ایرانیان پس از امضای «پیمان همکاری استراتژیک» میان ایران و چین در اسفندماه ١٣٩٩ در تهران، رژیم را به «ایران فروشی» متهم کردند.

اکنون نیز بسیاری رژیم را متهم می‌کنند که بازمانده آن را هم این بار به روسیه فروخته است.

بر اساس گزارش‌های رسانه‌های مختلف، ایران قصد دارد ٢٠٠ لکوموتیو قطار از روسیه بخرد، اقدامی که با وجود نیاز شدید ایران به زیرساخت‌های حمل‌ و نقل جدید برخی با سوءظن عمیق به آن می‌نگرند.

این سوءظن ریشه در تجربه قبلی ایران دارد، چراکه پیش از این مسکو یکی از قدیمی‌ترین رآکتورهای اتمی جهان را با قیمت بسیار گزافی به تهران فروخت و بسیاری گمان می‌کنند همین اتفاق در مورد لوکوموتیوها نیز رخ خواهد داد.

پوتین پنجشنبه در کاخ کرملین گفت حجم معاملات تجاری ایران و روسیه در سال ١٣٩٩ نسبت به سال ١٣٩٨ به میزان ٣٨ درصد افزایش یافته است.

تهران در شهریورماه به سازمان همکاری شانگهای پیوست که نهاد امنیتی آسیای مرکزی است و پکن و مسکو رهبری آن را برعهده دارند.

این واقعیت که ایران در بحبوحه مذاکرات هسته‌ای بیش از پیش استقلال خود را از دست می‌دهد، از غرب فاصله می‌گیرد و به‌طور فزاینده‌ای با چین و روسیه روابط صمیمانه برقرار می‌کند، پنجشنبه در بازارهای ایران انعکاس یافت.

ارزش پول ملی حدود ٨ درصد کاهش پیدا کرد و شاخص بورس سقوط کرد.

منتقدان می‌گویند قراردادهای بلندمدت و همه‌جانبه با چین و روسیه در تناقض با سیاستی است که شعار رسمی ایران یعنی «نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی» بر آن استوار است.

بسیاری از کارشناسان سیاسی و اقتصادی توافق جدید مبهم ایران با روسیه را نشانه دیگری از چرخش این کشور به سمت شرق دانسته‌اند.

اما رژیم ایران همچنان تأکید می‌کند که این قراردادها در راستای «منافع سیاسی و اقتصادی» کشور است.

استقبال سرد

به نظر می‌رسد پروتکل دیپلماتیک مربوط به سفر رئیسی به مسکو رعایت نشد، هرچند ایران تلاش کرد تصویر متفاوتی از این موضوع ارائه دهد.

ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه از رئیس جمهوری ایران در فرودگاه استقبال نکرد و سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه نیز برای استقبال از همتای ایرانی خود در فرودگاه حاضر نشد.

در عوض وزیر انرژی روسیه و معاون وزیر امور خارجه به استقبال رئیسی و نمایندگان ایران در فرودگاه آمدند.

براساس پروتکل دیپلماتیک، مراسم استقبال رسمی در کرملین برگزار نشد که حاکی از موضع ضعیف تهران و قدرت‌نمایی مسکو بود.

این نابرابری در ویدئویی که توسط ایرنا منتشر شد، بیشتر به چشم می‌خورد چراکه در آن پوتین از رئیسی می‌خواهد «از طرف او به علی خامنه‌ای، رهبر ایران سلام برساند.»

سفر رئیسی و وزیر امور خارجه‌ اش به مسکو در بحبوحه افزایش نگرانی‌ها در مورد احتمال حمله روسیه به اوکراین انجام شد که ناظران آن را «بسیار خطرناک» توصیف کردند.

این اقدام همچنین در حالی صورت گرفت که خبرگزاری ایسنا در ایران گزارش داد چین، روسیه و ایران در روز جمعه (١ بهمن‌) رزمایش دریایی مشترکی را برگزار خواهند کرد.

رزمایش «کمربند امنیتی دریایی ١٤٠١» در شمال اقیانوس هند برگزار می‌شود و سومین رزمایش دریایی مشترک بین این سه کشور است. رزمایش قبلی در اواخر سال ١٣٩٨ در بحبوحه تنش‌ها با کشورهای حاشیه خلیج فارس، در اقیانوس هند برگزار شد.

دریادار مصطفی تاج‌الدینی، سخنگوی رزمایش به تلویزیون دولتی ایران گفت این رزمایش شامل ١١ یگان نیروی دریایی نیروهای مسلح ایران و سه یگان نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی خواهد بود.

او گفت سه یگان از روسیه و دو یگان از چین نیز در این رزمایش شرکت خواهند کرد.