آلماتی - برنامه دولت قزاقستان علیه افراط‌گرایی طی سال گذشته پیشرفت چشمگیری داشته است و با ترکیب کارزارهای پیشگیرانه آنلاین و برنامه‌های بازپروری متمرکز بر زنان، نتایج مثبتی به همراه داشته است.
یرژان نوکژانوف، رئیس کمیته امور مذهبی دولت ١٦ شهریور در یک کنفرانس خبری برخی از روش‌ها و راهبردهایی را شرح داد که دولت برای جلوگیری از افراط‌گرایی شهروندان و همچنین بازپروری افراط‌گرایان سابق مورد استفاده قرار می‌دهد.
او گفت دولت در نیمه اول سال ١٤٠٠ ده‌ها هزار پیام پیشگیرانه و ضدتبلیغگرانه را در اینترنت منتشر کرد که تقریباً دو برابر بیشتر از سال گذشته است.
نوکژانوف مدعی شد این مطالب باعث شده است هزاران قزاق به دام شستشوی مغزی توسط گروه‌های افراطگرا در شبکه‌های اجتماعی نیفتند.
در صحنه‌ای از ویدئوی کمیته امنیت ملی قزاقستان که در اسفندماه سال گذشته در اینترنت منتشر شد، زنان و کودکان بازگردانده شده قزاق نشان می‌شوند.
او مشخصاً بر موفقیت برنامه بازپروری افراط‌گرایان تأکید کرد که تقریباً برای تمام زنانی که مقامات آنها را در طی عملیات جوسان (درمنه تلخ) با چندین پرواز در طول سال‌های ١٣٩٨ تا ١٤٠٠ از مناطق دچار تروریسم در خاورمیانه بازگردانده‌اند، نتایج مثبتی به همراه داشته است.
جوسان زوم
گلناز رازدیکووا، مدیر مرکز تحلیل و توسعه روابط بین ادیان بیش از یک سال است که در پاولودار، یک برنامه بازپروری آنلاین را در مقیاس وسیع برای زنان بازگردانده شده به پیش می‌برد.
مرکز تحلیل و توسعه روابط بین ادیان یکی از چندین سازمان غیردولتی در قزاقستان است که در زمینه بازپروری زنان افراط‌گرای سابق فعالیت می‌کند.
این سازمان با توجه به بروز همه‌گیری کرونا راه‌های تازه‌ای را برای تداوم موفقیت‌آمیز کار خود پیدا کرده است. سازمان مذکور در خردادماه ١٣٩٩ طرح جوسان زوم را راه‌اندازی کرد که یک طرح آنلاین برای زنان بازگردانده شده بود که برنامه‌های بازپروری را می‌گذراندند.
به گفته دولت قزاقستان از بیش از ٧٠٠ قزاق که بین سال‌های ١٣٩٨ تا ١٤٠٠ در چارچوب عملیات جوسان از قلمروی سابق داعش در سوریه و عراق بازگردانده شدند، ١٨٨ نفر زن بودند.
او افزود حدود ٢٠ نفر از این زنان در حال گذراندن دوران محکومیت خود هستند، «بنابراین ما به آنها دسترسی نداریم.»
تبلیغات شفاهی نیز در گسترش این برنامه مؤثر بود. او گفت زنانی که به تنهایی به قزاقستان بازگشتند و به همین دلیل به منابع بازپروری رسمی در اختیار بازگردانندگان عملیات جوسان دسترسی نداشتند، از طریق ذینفعان از برنامه جوسان زوم مطلع شدند و به آن پیوستند.
به این ترتیب تعداد کل شرکت‌کنندگان به ١٠٠ زن رسید.
رازدیکووا گفت: «به نظرم این مسئله نشان می‌دهد که برنامه ما چقدر کارآمد و حیاتی است.»
مشارکت داوطلبانه
رازدیکووا توضیح داد یکی از شرط‌های شرکت در این برنامه این است که زنان باید برای انجام این کار داوطلب شوند، یعنی هیچ‌کس آنها را وادار نکرده است به گروه زوم بپیوندند.
او گفت در حال حاضر حدود ٦٠ زن در برنامه جوسان زوم حضور دارند و ٤٠ نفر نیز بازپروری خود را در سال ١٣٩٩ به پایان رسانده‌اند.
او گفت: «فعال نگهداشتن افراد به صورت آنلاین و به مدت یک سال و نیم کار دشواری است، اما ما موفق شدیم این کار را انجام دهیم. در طول دوره بارها از زنان پرسیدم که می‌خواهند چه چیزهای دیگری را یاد بگیرند و آیا نقصی در برنامه وجود دارد یا خیر و براساس پاسخ‌های آنها، جلسات برنامه را تنظیم کردم.»
رایج‌ترین درخواستی که رازدیکووا با آن مواجه شد مربوط به روان‌شناسی کودکان، مغز و اعصاب و بررسی ناتوانی‌ها بود- مانند خیس کردن تختخواب، تأخیر در رشد گفتار و لکنت زبان در کودکان - چرا که تمام زنان شرکت‌کننده مادر بوده، نگران فرزندان خود هستند.
او گفت آروژان ساین، بازرس حقوق کودکان در قزاقستان جلسه‌ای را برگزار کرد و زنان در مورد حفاظت از کودکان و ترتیب دادن تفریحات تابستانی برای آنها سؤالاتی را مطرح کردند.
«دومین درخواست رایج مربوط به روان‌شناسی خانواده و سپس سؤالات مربوط به سلامت بود [سومین پرسش رایج].»
رازدیکووا گفت: «به همین دلیل ما از پزشکان عمومی، متخصص زنان و متخصص بیماری‌های عفونی دعوت کردیم تا زنان با آنها مشورت کنند.»
چهارمین درخواست رایج مربوط به مسائل حقوقی و اجتماعی بود. متخصصان وزارت کار و حفاظت اجتماعی به این سؤالات پاسخ دادند و قوانین مربوط به پرداخت کمک‌های اجتماعی هدفمند را مورد بحث قرار دادند؛ نظیر اینکه این پرداخت‌ها به چه کسانی تعلق می‌گیرد، مبلغ آنها چقدر است و متقاضیان باید چه مدارکی را ارائه دهند.
ملاقات با روحانیون و علما
این زنان از طریق نرم‌افزار زوم در دو جلسه با حضور نوریزبای کاژی تاگانولی، مفتی اعظم قزاقستان شرکت کردند.
رازدیکووا گفت: «ما از متخصصان بین‌المللی نیز دعوت کردیم تا به ما ملحق شوند. به‌عنوان مثال، بختیار باباجانوف، یکی از روحانیون ازبک در مورد افراط‌گرایی و تجربه کشورش در زمینه بازپروری افراط‌گرایی صحبت کرد.»
النا ژیروخینا از دفتر سازمان امنیت و همکاری در اروپا در بیشکک درمورد قاچاق انسان و تروریسم توضیحاتی ارائه داد.
رازدیکووا گفت این جلسات هر هفته روزهای شنبه و یکشنبه برگزار می‌شود و زنان بازگردانده شده از سراسر قزاقستان در آنها حضور پیدا می‌کنند.
دفاتر استانی اداره امور معنوی مسلمانان قزاقستان و کمیته امور مذهبی بیشتر اقدامات بازپروری را در محل زندگی این زنان در سرتاسر قزاقستان انجام می‌دهند.
رازدیکووا گفت: «کاری که ما انجام می‌دهیم، بازپروری تکمیلی جوامع زنان است.»
رازدیکووا گفت که در طول برنامه متوجه شده است که افراط‌گرایی در بین این زنان نه تنها از تقید دینی یا وضعیت روان‌شناختی آنها، بلکه از تحصیلات اندک و جهان‌بینی محدود آنها نیز ناشی می‌شود.
او گفت بنابراین لازم است این حوزه‌ها نیز مورد توجه قرار گیرد.
رازدیکووا گفت: «من آموزش‌ها را اصلاح کردم تا ذهنیت معتقدان مذهبی هم در نظر گرفته شود. برای تأثیرگذاری بر این افراد نمی‌توان از همان تاکتیک‌های مربوط به افراد سکولار استفاده کرد. همچنین در هنگام انجام این کار باید تفاوت‌های جنسیتی را در نظر گرفت، از زنان عکاسی نکرد، و در هنگام برقراری ارتباط با آنها باید شدیداً رازدار بود تا بتوان رابطه‌ای توأم با اعتماد ایجاد کرد.»
