به گفته ناظران عراقی، نشانه های تازه ای از شکاف فراینده میان شبه نظامیان عراقی تحت سلطه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و مسئولان ایرانی آنها مشاهده می شود.

آنها گفته اند که به نظر می رسد تنش های اخیر در نتیجه عدم پیروی شبه نظامیان عراقی از دستورهای سپاه پاسداران و نیز تمایل ایران برای فاصله گرفتن از عوامل خودسر، در زمانی که ایران منافع خود را در صحنه جهانی دنبال می کند، شدت یافته است.

هم زمان، برخی دیگر بر این باورند که ایران و نیروهای نیابتی آن همچنان مانند همیشه به یکدیگر نزدیک هستند.

گزارش های مربوط به تنش های میان ایران و نیروهای نیابتی اصلی آن در عراق، به ویژه کتائب حزب الله و عصائب اهل الحق ماه هاست که در رسانه ها منتشر شده اند.

شبه نظامیان به دلیل رفتارهایشان در عراق با انتقاد شدید فرماندهان ارشد سپاه پاسداران، به رهبری اسماعیل قاآنی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران، رو به رو شده اند.

علی خامنه ای، رهبر ایران، در اسفند ماه، پس از دریافت گزارش به روز شده قاآنی در مورد ناپدید شدن چهار میلیارد دلار درآمد به دست آمده از فعالیت های قاچاق اسلحه و مواد مخدر، کار را تا جایی پیش برد که حتی شبه نظامیان را «دزد» خواند.

بنا بر گزارشی که روز شنبه (۱ خرداد) در «میدل ایست آی» منتشر شد، حیدر الافغانی، از سرداران ارشد سپاه و دستیار سابق قاسم سلیمانی، فرمانده کشته شده نیروی قدس، هفته گذشته از قاآنی خواست که او را به خارج از عراق منتقل کند.

او از آن زمان تاکنون در شهر مشهد در ایران، محل زندگی خانواده اش، رفته است، اما این رسانه می گوید که مشخص نیست آیا این درخواست انتقال تأیید شده است یا نه.

به گفته منابع، الافغانی این درخواست را پس از آن مطرح کرد که بارها از رهبران شبه نظامیان عراقی شکایت کرده و گفته بود که از فرمان هایش پیروی نمی کنند. وی گفته بود که «همه آنها هر چه خودشان می خواستند انجام دادند و به حرف او گوش نکرده اند.»

«مشت آهنین» در حال فروپاشی است

ثائر البیاتی، از رهبران عشایر عراق، می گوید که ایران همان چیزی را که کاشته است، درو می کند.

او به المشارق گفت: «شبه نظامیان گرسنه به گروه های کشنده ای تبدیل شدند و دیگر نمی توان به راحتی به آنها گفت که چه کار را بکنند و چه کار را نکنند.»

وی گفت، گزارش های اخیر نشان دهنده نارضایتی فرماندهان سپاه، به ویژه فرماندهان میدانی آن از شرکایشان در گروه های عراقی است. او افزود که «مشت آهنین» که سلیمانی در عراق تحکیم کرده بود، سریع تر از آنچه که انتظار می رفت، در حال فروپاشی است.

وی گفت که شبه نظامیان به دردسری برای ایران تبدیل شدند و دلیل آن حملات یک جانبه آنها علیه منافع بین المللی در عراق است. به گفته او، این اقدامات با نیاز ایران برای بازنگری روابط خود با جامعه بین المللی در تضاد است.

او افزود که ایران می خواهد وجهه خود را بهبود بخشد. وی اشاره کرد که نشانه هایی وجود دارد مبنی بر این که «رهبران جناح ها در حال فاصله گرفتن از مسیر ایران و احتمالاً شوریدن علیه ایران و عدم اطاعت از فرمان های آن هستند.»

او گفت که گزارش های اخیر مبنی بر این که سپاه گروه های کوچک و نخبه عراقی به شدت وفادار به خود را که برای پیچیده ترین مأموریت ها آموزش دیده اند، تشکیل داده است. به گفته او، این می تواند واکنشی تاکتیکی یا پیشگیرانه به این شاخص ها باشد.

مجموعه تازه ای از شبه نظامیان پنهانی همسو با ایران که تعداد آنها حداقل ۱۵ گروه است، در سال گذشته در عراق ظهور کرده اند.

اما این شبه نظامیان «صوری» عموماً به عنوان پوششی برای سه گروه برجسته شبه نظامی فعال در عراق - یعنی کتائب حزب الله، حرکت النجباء، عصائب اهل الحق شناخته می شوند.

بنا بر برخی گزارش ها، این گروه های شبه نظامی اکنون بیشتر به عنوان شریک، و نه نیروهای نیابتی، عمل می کنند. آنها می خواهند تا حدی از تصمیم گیرندگان ایرانی استقلال عمل پیدا کنند و همچنین شاید از این که با آنها به عنوان «عروسک های دستی» ایران برخورد شود، ناراحت باشند.

همچنین نگرانی هایی وجود دارد مبنی بر این که ممکن است تهران آنها را برای کاهش انزوای بین المللی خود در نتیجه تحریم ها فدا کند. به ویژه آن که نتیجه تصمیم های سپاه موجب خشم فزاینده ایرانیان از رژیم شده است.

ادامه سرمایه گذاری ایران روی نیروهای نیابتی خود

سرمد الطائی، پژوهشگر امور سیاسی عراق، گفت که شبه نظامیان به رغم وفاداری به ایران ایده اداره شدن توسط احزاب غیرایرانی -- از جمله ایرانی، لبنانی، یا هر ملیت دیگری -- برنمی تابند.

او گفت که ایران نتوانسته است یک چهره عراقی را برای جانشینی ابومهدی المهندس پیدا کند. المهندس سال گذشته در کنار سلیمانی کشته شد.

المهندس برای مدت بیش از ۴۰ سال در کشورهایی مانند ایران، کویت، سوریه، و عراق به عنوان متخصص رهبری و کنترل کردن شبه نظامیان شناخته می شد.

وی گفت که پس از کشته شدن او، ایرانی ها تلاش کردند این خلاء را پر کنند، اما به دلیل مدیریت سیاسی و امنیتی جناح ها، با مشکل رو به رو شدند.

الطائی گفت: «مدیریت عراقی ها بسیار دشوار است.»

قاضی فیصل حسین، رئیس مرکز مطالعات راهبردی عراق، گفت که او نسبت به وجود تنش میان ایران و نیروهای نیابتی آن تردید دارد.

او تلاش های اخیر ایران برای فاصله گرفتن از گروه های شبه نظامی را «نمایشی» دانست که هدف از آن این است که نشان دهد جمهوری اسلامی «مسئول هیچ یک از رفتارهای خصمانه آینده این شبه نظامیان نیست.»

در حالی که ایران به مذاکرات در وین درباره احیای توافق هسته ای ۱۳۹۴ موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک یا (برجام)، ادامه می دهد، نیازمند آن است که این کار را انجام دهد. برجام موجب خواهد شد که کاهش تحریم ها -- چیزی که ایران به شدت به آن احتیاج دارد -- روی دهد.

حسین گفت: «حقیقت این است که ایرانی ها و گروه های شبه نظامی شرکای راهبردی امنیتی، نظامی، و اقتصادی هستند. ایران و سپاه پاسداران این مشارکت را با استفاده از پول، اسلحه، و تخصص تغذیه می کنند تا بتواند به منزله یک تهدید مستمر باقی بماند.»