دولت عراق با پشتیبانی علی السیستانی، روحانی برجسته شیعه، در تلاش است که با نفوذ گروه های مسلح مقابله کند؛ گروه هایی که مشروعیت دولت و نهادهای رسمی آن را تهدید می کنند.

اکثر این گروه ها شبه نظامیان مورد حمایت ایران هستند که بر نیروهای بسیج مردمی (حشد الشعبی) تسلط دارند و عراقی ها به طور گسترده آنها را به عنوان گروه های مسلح سرکشی که ثبات و صلح در عراق و منطقه را تهدید می کنند، می شناسند.

این شبه نظامیان، موسوم به «شبه نظامیان وفادار» در عراق از تصمیم های دولت پیروی نمی کنند؛ بلکه از دستور کار تعیین شده توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران تبعیت می کنند.

به دنبال حملات پیاپی به سفارتخانه ها، ترورها، و ناپدید شدن قهری کنشگران، مردم عراق خواستار مهار و انزوای شبه نظامیان وابسته به سپاه پاسداران شده اند.

تضعیف امنیت

شاهو القره داغی، روزنامه نگار عراق، می گوید که تصمیم السیستانی در اردیبهشت ماه برای ادغام چهار گروه شبه نظامی العتبات عالیات -- که جنگجویانشان از نجف و کربلا آمده اند -- در ارتش عراق، گام مهمی بود.

چهار گروه العتبات عالیات وجود دارند: لشکر رزمی العباس (تیپ بیست و ششم حشد الشعبی)، تیپ لواء علی اکبر (تیپ یازدهم)، لشکر رزمی امام علی (تیپ دوم)، و لواء انصار المرجعیه (تیپ چهل و چهارم).

القره داغی گفت که این گروه ها که در سال ۱۳۹۳ در پاسخ به فتوای جهاد السیستانی (الجهاد الکفایی) برای مبارزه با «دولت اسلامی» (داعش) تشکیل شدند، با داشتن حدود ۱۵ هزار عضو توانستند احترام مردم عراق را به دست آورند.

او گفت که این امر، با شبه نظامیان وفادار که «از این فتوا و جنگ با تروریسم به عنوان پوششی برای توجیه موجودیتشان استفاده کردند» در تضاد است.

وی گفت که شبه نظامیان مورد حمایت سپاه پاسداران از طریق تضعیف عامدانه امنیت چهره واقعیشان را برای عراقی ها آشکار کردند. به گفته او، این گروه ها همزمان با به رخ کشیدن قدرتشان، اختیارات دولت عراق را به چالش می کشیدند.

او گفت که «نیروهای غیردولتی» تلاش می کنند که دولت عراق را تضعیف کنند و گروه های شبه نظامی «پوششی» بیشتری را تشکیل دهند. به گفته او، از جمله این گروه ها می توان به اولیاء الدم (اولیای خون)، که مسئولیت یک حمله موشکی به فرودگاه اربیل در روز ۲۷ بهمن را بر عهده گرفت، و الویه الوعده الحق (تیپ های وعده حق)، که در دی ماه مسئولیت یک حمله ناکام به عربستان سعودی را بر عهده گرفت و پس از آن امارات متحده عربی را تهدید کرد، اشاره کرد.

القره داغی گفت که تداوم مقابله با شبه نظامیان و مهار کردن آنها از طریق آشکار کردن فعالیت های غیرقانونیشان، از جمله قاچاق کالا و «اعمال مالیات و خراج» توسط آنها، امری ضروری است.

او گفت که تمایل دولت نسبت به پیوستن یگان های العتبات عالیات به ارتش عراق انگیزه ای برای سایر جناح ها جهت برداشتن چنین گام هایی محسوب می شود.

این امر با تلاش های مستمر شبه نظامیان وابسته به ایران، به ویژه کتائب حزب الله و عصائب اهل الحق برای گسترش سلطه خود بر حشد الشعبی مقابله خواهد کرد.

هدف راهبردی

تحلیلگران می گویند دولت مصطفی کاظمی، نخست وزیر عراق، در تلاش است که حشد الشعبی را از وجود افراد به گفته دولت عراق قانونشکن پاکسازی کند؛ افرادی که از این گروه بزرگ به عنوان پوششی برای اقدامات مجرمانه خود استفاده می کنند.

کاظمی روز ۲۷ بهمن اعلام کرد که اعضای «باند مرگ» دستگیر شده اند. این گروه مسئول ترور روزنامه نگاران و کنشگران در بصره، در جنوب عراق بوده است.

احمد عبدالصمد، روزنامه نگار، و جنان ماذی الشهمانی، کنشگر و پیراپزشک، از جمله قربانیان بودند. بنا بر گزارش های رسانه ها، این «باند» شامل اعضای کتائب حزب الله بود. کتائب حزب الله وفادارترین گروه به سپاه پاسداران است.

عصام الفیلی، استاد سیاست در دانشگاه المستنصریه، می گوید که مقامات در نجف اکنون در مسیر دستیابی به یک هدف حرکت می کنند. به گفته او، این هدف «نهادینه کردن» حشد الشعبی - و به عبارت دیگر ادغام آن در نهادهای دولتی - است.

او گفت که این «هدف راهبردی» السیستانی است. به گفته او، السیستانی می خواهد این نیروها زیر فرمان دولت قرار گیرند و می خواهد ببیند که سلاح های بی حساب و کتاب، هرج و مرج، و درگیری ریشه کن شده است.

به همین دلیل است که او این کار را با تیپ های وابسته به خود آغاز کرد و قبل از آن که از گروه های دیگر درخواست کند، از گروه های خودش خواست که به ارتش بپیوندند.

حتی مقتدی الصدر، روحانی پوپولیست (عوام گرا) شیعه، نیز در ماه های اخیر حملات و ترورهای مستمر شبه نظامیان وفادار در عراق را محکوم کرده است. او خواستار حمایت مسالمت آمیز از دولت عراق شده است.

او همچنین پیشتر بر تصمیم مهر ماه السیستانی مبنی بر ادغام شبه نظامیان در ارتش عراق سکوت اختیار کرد. برخی تحلیلگران این اقدام را نشانه موافقت ضمنی او با این تصمیم دانسته اند.

الصدر روز ۴ اسفند با انتشار مطلبی در توییتر روند فزاینده حملات به اماکن دیپلماتیک را، که به گفته او جان غیرنظامیان را به خطر می اندازد، محکوم کرد. او گفت که این اقدامات فقط به «آسیب دیدن شهرت مقاومت و کاهش محبوبیت آن» در میان مردم عراق می انجامد.

الصدر همچنین در بیانیه ای که روز ۲ مهر خطاب به حشد الشعبی منتشر کرد، از آنها خواست که برای محکوم کردن اقدامات «برخی جناح های حشد الشعبی» که فقط به عراق آسیب می رساند، کارهای بیشتری را انجام دهند.

هدف بزرگتر السیستانی

الفیلی گفت که درخواست السیستانی برای پیوستن تیپ های وابسته به او به ارتش، شامل طرحی بزرگتر است. به گفته او، این طرح «هدایت برخی از جنگجویان این گروه به عرصه خدمات غیرنظامی و به کارگیری توان آنها در پشتیبانی از روند سازندگی و بازسازی در کشور است.»

او گفت که السیستانی از تلاش های دولت برای مهار کردن تهدید سلاح هایی که در دست گروه های مسلح است - گروه های که ممکن است تحت تأثیر کشورهای دیگر باشند - پشتیبانی می کند.

الفیلی گفت: «تداوم این تهدید به این معناست که ما هر لحظه در معرض خطر وارد شدن به چرخه مناقشه و جنگ هستیم. این چیزی نیست که مردم عراق، السیستانی، یا دولت خواستار آن باشد.»

وی اظهار داشت: «همه به طور جدی نسبت به وجود این سلاح ها و اثرات ویرانگرشان نگرانند.» او افزود که همکاری و مشارکت با یکدیگر برای پایان دادن به همه فعالیت های مسلحانه غیرقانونی و دستیابی به صلح و ثبات امری ضروری است.