سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران در تلاش برای گسترش نفوذ و جای پای خود در شرق سوریه یک طرح سازمان یافته را با هدف افزایش شمار حرم ها و اماکن مذهبی شیعه در استان دیر الزور آغاز کرده است.

به گفته ناظران، سپاه پاسداران با تغییر دادن فضای مذهبی به نفع خود قصد دارد ایجاد تغییر جمعیتی در منطقه را تسهیل کند. آنها می گویند که سپاه همچنین می خواهد به شبه نظامیان خود بهانه ای برای توجیه کردن اعزامشان به این بخش از سوریه در «دفاع» از این حرم ها ارائه دهد.

بشیر البسام، وکیل سوری، گفت که به دنبال شکست نظامی «دولت اسلامی» (داعش) سپاه پاسداران تلاش کرد که نفوذ خود در استان دیر الزور در شرق سوریه را، که با عراق هم مرز است، تحکیم کند و گسترش دهد.

او گفت که سپاه این کار را با ترویج دکترین ولایت فقیه – که خواستار بیعت با رهبر ایران است – و نیز با تلاش برای آغشته کردن منطقه «به یک هویت شیعی» انجام داده است؛ هویتی که تا قبل از ورود سپاه وجود نداشت.

او گفت که این اقدام توسط عناصر ایرانی سپاه پاسداران با کمک شبه نظامیان وابسته به آن آغاز شد. به گفته او، این اقدام از طریق پایه گذاری نیروهای پیشاهنگی سازمان یافته توسط مراکز فرهنگی ایران بیشتر توسعه یافت، «تا زمانی که به اصلاح اوقاف شیعه (وقف) در دیر الزور مسئولیت آن را بر عهده گرفت.»

البسام گفت که سپاه پاسداران با فعالیت کردن از طریق اوقاف شیعه توانسته است بر ساختمان ها و اراضی این استان دست بگذارد. به گفته او، سپاه در آن اماکن اقدام به احداث حرم، مراکز مذهبی، و تأسیسات خدماتی و تدارکاتی کرده است.

او گفت که این نشان دهنده قصد سپاه برای تبدیل کردن آن منطقه به مقصدی برای تورهای مذهبی و زائرانی است که از عراق، ایران، و لبنان می آیند.

او یادآور شد که در همین حال، رژیم سوریه با دادن اجازه به اداره اوقاف دولتی در دیر الزور برای همکاری با سپاه، «گسترش فعالیت های اوقاف شیعه را تسهیل می کند.»

به گفته او، اوقاف شیعه مجوزهای ویژه ای را دریافت کرده است و در حال تبدیل اراضی و ساختمان های تحت تسلط خود و استفاده از آنها برای مقاصدش است.

البسام افزود که مختار النقشبندی، مدیر اداره اوقاف دیر الزور، به منظور تسهیل کردن فعالیت های سپاه پاسداران در این منطقه با اوقاف شیعه و مرکز فرهنگی ایران در دیر الزور دائماً در تماس بوده است.

مصادره اراضی

اوقاف شیعه زمین های بسیار زیادی را در شهرهای دیر الزور و المیادین و همچنین در شهر مرزی البوکمال مصادره کرده است.

لؤی الصوفی، ساکن البو کمال، می گوید که اوقاف شیعه همچنین مشغول تصرف یا به دست گرفتن اختیار املاکی در «روستاهای القوریه، حطله، الصعوه، جدیده عکیدات، ابوخشب، زعیر جزیره، و الکسره بوده است.»

الصوفی گفت که اماکن شاخص مذهبی در شهر دیر الزور که توسط اوقاف شیعه اداره می شوند، شامل «مسجد عماربن یاسر در منطقه العمال و حسینیه منطقه هرابش» است.

او گفت که این مراکز در شهر المیادین عبارت هستند از «مسجد الحسن و الحسین در محله جوره، مسجد عبدالرحمان ابن عوف در محله الجمعیات، و مسجد التمو در محله التمو.»

وی افزود که اوقاف شیعه اکنون در البو کمال نیز مسجد الکراج (دوار الطیاره) و مسجد عبدالله بن عباس را اداره می کند.

الصوفی گفت که افزون بر این، سپاه چندین حسینیه را در شهرک حطله تأسیس کرده است و اکنون بر قبه امام علی در شهرک السویعیه و حرم عین العلی در منطقه بیابانی اطراف القوریه نیز مسلط است.

به گفته الصوفی، اوقاف شیعه زمین هایی را در حوالی حرم عین علی مصادره کرده است تا «به جای چادرهای برخوردار از تهویه مطبوع که در گذشته برای بازدیدکنندگان برپا شده بود، در آنها چند استراحتگاه و یک هتل بسازد.»

مشارکت در اداره حرم های مذهبی موجود

الصوفی گفت که همزمان، سپاه پاسداران تلاش های خود برای استخدام جوانان محلی در شبه نظامیان مختلف را با استفاده از «مراکز مذهبی» به شدت افزایش داده است.

به گفته او، سپاه آنها را با وعده حقوق های زیاد و دسترسی به کمک های امدادی و محفاظت امنیتی ترغیب می کند. او گفت که سپاه به منظور جذب نیروهای تازه «از احساسات مذهبی سوءاستفاده می کند و با [اغراق کردن] در مورد ضرورت محافظت از مراکز مذهبی ادعا می کند که در غیر این صورت آن مراکز نابود خواهند شد.»

دیده بان حقوق بشر سوریه روز ۱۱ دی گزارش داد که سپاه پاسداران همچنین یک دوره ۴۰ روزه نظامی و عقیدتی را در المیادین آغاز کرده است.

به گفته این دیده بان، تقریباً ۱۰۰ تن از ساکنان المیادین و شهرک ها و روستاهای اطراف آن در این دوره شرکت کردند.

سپاه پاسداران هم در اداره حرم های موجود مشارکت می کند و هم مشغول احداث حرم های جدید است.

حیدر زیدان، استاد تاریخ که قبلاً در دانشگاه حلب تدریس می کرد و اکنون ساکن آلمان است، می گوید که منطقه نبع علی اکنون به یک زیارتگاه شیعه به نام عین علی تبدیل شده است.

او گفت که این منطقه در گذشته «عین أباغ» نامیده می شد و صده ها سال قدمت داشت. این منطقه زمانی به خاطر فانوس موجود در آن، که به عنوان چراغ راهنمای مسافران میان عراق و سوریه عمل می کرد، معروف بود.

به گفته او، این ناحیه یکی از مهم ترین اماکن باستان شناسی این منطقه است و هنوز به طور کامل کاوش نشده است. وی افزود که این نگرانی وجود دارد که عملیات کاوش انجام شده توسط سپاه پاسداران هر گونه اشیاء عتیقه مدفون در این منطقه را از بین ببرد.

زیدان گفت:‌ «آن چه در استان دیر الزور توسط سپاه پاسداران اتفاق می افتد، مایه شگفتی نیست.» او یادآور شد که سپاه در استفاده از بهانه های مذهبی و تبلیغ دکترین ولایت فقیه به منظور گسترش نفوذ خود، پیشینه ای طولانی دارد.

او گفت که سپاه پاسداران «به عمد شمار زیارتگاه ها را افزایش داده و زائران و بازدیدکنندگان را به آن جا می آورد؛ چرا که می خواهد استقرار عناصر شبه نظامی وابسته به خود را توجیه کرده و هدف از آن را محافظت [از زیارتگاه ها] و بازدیدکنندگان آنها جلوه دهد.»

او افزود که سپاه پاسداران در گذشته این روش عملیاتی را در عراق، لبنان، و مناطق مختلف سوریه به کار برده است. وی تأکید کرد که «اکنون این کار در دیر الزور انجام شده است.»‌

وی افزود که منطقه حرم عین علی به یک منطقه نظامی تبدیل شده است. او افزود: «ورود به این منطقه تنها برای سپاه پاسداران، شبه نظامیان، و بازدیدکنندگانی که از داخل و خارج کشور می آیند، مجاز است و آنها پس از گرفتن مجوزهای ورود، همراهی می شوند.»