سرلشکر قاسم سلیمانی، فرمانده ارشد نظامی ایران، تا قبل از مرگش که تقریباً یک سال پیش رقم خورد، برای برخی افراد ترسناکترین مرد خاورمیانه به شمار می آمد.

سلیمانی به مدت بیش از دو دهه فرماندهی نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران را بر عهده داشت. نیروی قدس یکی از شاخه های زبده نظامی ایران است که مسئولیت صادر کردن تروریسم و مسلح کردن شبه نظامیان نیابتی رژیم ایران را در سرتاسر منطقه -- از جمله در عراق، سوریه، لبنان، بحرین، یمن، و افغانستان -- بر عهده دارد.

واپسین برنامه های او شامل حملاتی به نیروهای ائتلاف ایالات متحده در عراق بود. از جمله آنها می توان به یک حمله یک روزه به سفارت آمریکا در بغداد در روز ۱۰ دی ماه سال گذشته اشاره کرد. در آن جا خرابکاران روی دیوار نوشته بودند که «سلیمانی رهبر ماست.»

سلیمانی ۱۳ دی سال گذشته در بغداد در یک حمله پهپادی ایالات متحده کشته شد. این رویداد لحظه مهمی در کارزار چند دهه ای تهران برای گسترش ستیزه جویی و اختلاف در سراسر منطقه بود.

دولت ایالات متحده در سال ۱۳۹۰ سلیمانی را به دلیل نظارت کردن بر توطئه نافرجام ترور عادل بن احمد الجبیر، وزیر مشاور در امور خارجی سعودی و سفیر وقت سعودی در آمریکا، در زمان حضورش در واشنگتن دی‌ سی، به عنوان یک تروریست جهانی تعیین کرد.

سلیمانی اوایل همان سال به دلیل نقش خود در ارائه پشتیبانی مادی به رژیم بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه، در جریان سرکوب خونین معترضان غیرنظامی، تحریم شده بود.

وزارت خزانه داری آمریکا در فروردین ۱۳۹۸ گامی بی سابقه برداشت و کل سپاه پاسداران را به عنوان یک سازمان تروریستی خارجی تعیین کرد. از مهمترین دلایل این امر اقدامات انجام شده توسط نیروی قدس تحت رهبری سلیمانی بود.

صدور تروریسم

نیروی قدس سپاه پاسداران تحت رهبری سلیمانی تروریسم را صادر کرد، به فرقه گرایی دامن زد، و حاکمیت دولت های منطقه را تضعیف کرد. نیروی قدس مسئول مرگ هزاران نفر -- و شاید هم ده ها هزار نفر -- و بروز زجرها و بدبختی های ناگفته در سراسر خاورمیانه و فراتر از آن بود.

به گفته تحلیلگران، رژیم ایران همچنان به تضعیف امنیت در منطقه ادامه می دهد؛ اما اگر سلیمانی هنوز زنده بود، تهدیدهای تهران بسیار جدی تر می بود.

غازی فیصل حسین، رئیس مرکز مطالعات راهبردی عراق، می گوید که سلیمانی شبکه گسترده ای از روابط نزدیک با رهبران کشورها، از جمله با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه، و بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه، داشت. او همچنین به جنگجویان شبه نظامی نزدیک بود و در جریان نبردها در میدان جنگ حاضر می شد.

رئیس مرکز مطالعات راهبردی عراق افزود: «او برای گسترش انقلاب ایران و نظریه ولایت فقیه و جایگزین کردن رژیم های مشروع منطقه با رژیم هایی که مطیع ایران باشند، فعالیت می کرد.» منظور او از نظریه ولایت فقیه این طرز تفکر است که آیت الله علی خامنه ای، رهبر ایران، باید بر تمام امور حاکم باشد.

وضاح الجلیل، تحلیلگر سیاسی و روزنامه نگار یمنی، می گوید: «وظیفه گسترش نفوذ سپاه پاسداران در منطقه به قاسم سلیمانی سپرده شده بود.»

سلیمانی در نخستین سال های مسئولیت خود، یعنی سال های ۱۳۷۷-۱۳۷۸، تلاش خود را وقف هدایت گروه ستیزه جوی حزب الله کرده بود.

سلیمانی به مدت بیش از ده سال شخصاً گروه های تروریستی را در عراق هدایت می کرد و به آنها اسلحه می داد. او این کار را به عنوان بخشی از تلاش های ایران برای ایجاد بی ثباتی و تضعیف حاکمیت دولت عراق انجام می داد.

بنا بر اعلام وزارت دفاع ایالات متحده، در اواسط دهه ۱۳۸۰ دست کم ۶۰۳ تن از نیروهای نظامی ایالات متحده توسط جنگجویان مورد حمایت ایران در عراق کشته شدند. این تعداد ۱۷ درصد شمار تمام آمریکایی هایی کشته شده در اقدامات خصمانه در عراق است.

هزاران تن از تظاهرکنندگان عراقی از اوایل مهر ماه ۱۳۹۸ بارها در اعتراض به نفوذ بی ثبات کننده ایران در عراق به خیابان ها آمده اند.

فریب دادن جوانان آسیب پذیر

سلیمانی در سوریه بر یک عملیات بسیار بزرگ جهت پشتیبانی از نیروهای تحلیل رفته اسد نظارت داشت.

عوامل ایرانی تحت رهبری سلیمانی از اواخر سال ۱۳۹۳، طی مدت چند سال جنگجویان شبه نظامی را استخدام می کردند. عوامل ایرانی این جنگجویان را، که بسیاری از آنها زیر سن قانونی بودند و یا از لحاظ اقتصادی پیشینه ای آسیب پذیر داشتند، از جوامع شیعه در افغانستان، پاکستان، عراق، و سایر کشورها جذب می کردند.

در ازای پیوستن افغان ها به لشکر فاطمیون، گروه شبه نظامی افغان تحت رهبری سپاه پاسداران، به آنها قول اعطای شهروندی ایران و حقوق ماهانه داده می شد. اما رژیم ایران بارها و بارها در عمل کردن به این وعده ها ناکام ماند.

سلیمانی با سازماندهی جنگ داخلی در سوریه بر استخدام نزدیک به ۲۰ هزار جنگجوی نیازمند افغان نظارت داشت. بنا بر اعلام منابع فاطمیون، از این تعداد دست کم ۲ هزار نفر کشته و ۸ هزار نفر زخمی شده اند.

به گفته کنشگران مخالف حکومت، برآوردهای مختلف شمار کل کشته شدگان در جنگ داخلی سوریه تا آذر ماه ۱۳۹۹ را بین ۳۸۷۱۰۰ و حدود ۵۹۳ هزار نفر تخمین زده اند.

بنا بر اعلام «وُرلد ویژن» حدود ۶.۲ میلیون نفر داخل سوریه آواره شده اند و بیش از ۵.۶ میلیون نفر نیز به کشورهای همسایه گریخته اند.

سلیمانی در گسترش نفوذ ایران در یمن نیز نقش داشت. حمایت سپاه پاسداران از حوثی ها (انصارالله) در یمن در سال ۱۳۹۴ شدت گرفت. در آن سال عربستان سعودی -- یکی از بزرگترین دشمنان ایران در منطقه -- به نمایندگی از دولت یمن در آن کشور مداخله کرد.

عبدالسلام محمد، رئیس مرکز مطالعات راهبردی ابعاد، می گوید: «نقش سلیمانی، سرعت بخشیدن به اجرای راهبرد ایران بود؛ راهبردی که شامل تصرف صنعا و دمشق و نیر بیروت و بغداد است.»

او گفت: «کشتن او آن راهبرد را تغییر نخواهد داد.»‌

بنا بر اعلام «پروژه داده های یمن»، بحران یمن که حوثی های مورد حمایت ایران به آن دامن زده اند، از سال ۱۳۹۴ تاکنون منجر به کشته و زخمی شدن بیش از ۱۷ هزار و ۵۰۰ غیرنظامی شده است. بنا به گزارش دیده بان حقوق بشر، بیش از ۲۰ میلیون نفر دچار ناامنی غذایی هستند و ۱۰ میلیون نفر در معرض خطر قحطی قرار دارند.

تحقیقات بین المللی آشکار کرده است که حوثی ها مرتباً دانشجویان، زنان، کنشگران حقوق بشر، روزنامه نگاران، کارکنان فعال در امور بشردوستانه، و اقلیت های مذهبی را به صورت غیرقانونی دستگیر و شکنجه می کنند.

تبدیل شدن شبه نظامیان به اوباش

در سال های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴، تصاویر سلیمانی با البسه نظامی در میدان نبرد در عراق نشان دهنده نقش مستقیم او در آن درگیری بود.

بسیاری از شبه نظامیانی که سلیمانی طی سال ها به ایجاد آنها کمک کرده بود، یاغی شده اند و از اهداف اصلی و ظاهراً مذهبی خود به میزان قابل توجهی فاصله گرفته اند.

این شبه نظامیان در عراق از قدرتی که طی سال ها تحت فرماندهی سلیمانی به شکل فزاینده به دست آورده اند، سوءاستفاده می کنند. آنها از این قدرت برای سرکوب کردن معترضان عراقی، رخنه کردن در صفوف نیروهای بسیج مردمی و سوءاستفاده از آن، و حتی شلیک کردن به ده ها تن از تظاهرکنندگان عراقی معترض به فساد و بی کفایتی دولت بهره می برند.

یک سیاستمدار ارشد عراق که نخواست نامش فاش شود، بهمن ماه گذشته به رویترز گفت: «شبه نظامیان به هیولاهایی حریص و بیش از حد قدرتمند تبدیل شده اند.»

او گفت: «آنها از کسب و کارها اخاذی می کنند، از همه چیز سهم می خواهند، و حتی دولت را مجبور می کنند که افراد وفادار به آنها را استخدام کند و به آنها قراردادهای دولتی بدهد.»‌

شبه نظامیان عراقی همچنین سلاح ها را به صورت غیرقانونی توقیف کرده اند و سرمایه گذاری را در شماری از شهرهای عراق که از چنگ «دولت اسلامی» (داعش) آزاد شده اند، مختل کرده اند.

[فارس العمران و نبیل عبدالله التمیمی در تهیه این گزارش همکاری کرده اند. ]