آشکار شدن شواهد فزاینده مبنی بر این که روسیه در حال افزایش اتکاء خود به واحدهای نظامی غیررسمی برای حل مشکلات راهبردی در کشورهای دارای اهمیت ژئوپلتیکی است، نگرانی هایی را در سراسر جهان به وجود آورده است.

گروه واگنر یک شرکت نظامی خصوصی است که به دلیل مشارکتش در جنگ های شرق اوکراین، سوریه، لیبی، سودان، ونزوئلا، ماداگاسکار، و غیره شهرت دارد. این گروه توسط نزدیکان ولادمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه، ایجاد شده است. حالا، علاوه بر گروه واگنر، شرکت نظامی خصوصی روسی-اوکراینی وِگا نیز زیر ذره بین قرار گرفته است.

چنین پیمانکارانی به رژیم روسیه این امکان را می دهند که خساراتی را وارد کند و یا متحمل خساراتی شود، بدون این که مسئولیت این خونریزی ها به حساب کرملین نوشته شود.

«تیم اطلاعات جنگ» از گروهی بلاگ نویس مستقل روسی تشکیل شده است که از منابع باز برای بررسی و تحقیق درباره جنگ ها استفاده می کنند. این گروه اسفند ۱۳۹۷ داده هایی را منتشر کرد که نشان می داد مزدوران وِگا نیز از سال ۱۳۹۷، درست همانند همقطارانشان در گروه واگنر، در سوریه برای حمایت از بشار اسد، رئیس جمهوری آن کشور، مشغول فعالیت بوده اند.

حمایت از جنگجویان لواء القدس در سوریه

وِگا در آغاز از افراد، شرکت ها، بانک ها، و کشتی ها در مناطق پرخطر محافظت می کرد.

اما در سال های اخیر وِگا فعالیت های امنیتی خود را گسترش داده است. اکنون فعالیت های این شرکت آموزش شبه نظامیان به نمایندگی از روسیه را نیز شامل می شود.

وِگا در حال آموزش دادن به یک گروه شبه نظامی عمدتاً فلسطینی به نام لواء القدس (تیپ اورشلیم) است. این گروه بزرگترین واحد حامی دولت سوریه در حلب است.

محققان تیم اطلاعات جنگ پس از بررسی عکس های گرفته شده توسط اولگ بلوخین، روزنامه نگار، به این نتیجه رسیده اند. بلوخین در سوریه برای خبرگزاری «آنا» و «روسکایا وِسنا» (بهار روسیه)، مطبوعات اینترنتی هوادار کرملین، گزارش می دهد.

این تصاویر نیروهایی را نشان می دهند که دارای برچسب های خدمات راهبردی وِگا هستند.

بازرسان دریافته اند که خدمات راهبردی وِگا سال ۱۳۹۰ در اوکراین توسط کهنه سربازان نیروهای ویژه روسیه و اوکراین بنیان گذاشته شد. وقتی آناتولی اسمولین، بنیانگذار این شرکت، سال ۱۳۹۱ دفتر مرکزی آن را به قبرس انتقال داد، نام آن شرکت نیز به «خدمات راهبردی وِگاسی» تغییر کرد.

اسمولین، یک کهنه سرباز نیروی دریایی شوروی و «کا‌ گ ب» (کی‌ جی‌ بی) و بعدتر نیروهای وزارت کشور اوکراین، در اسفند ۱۳۹۷ به بی بی سی گفت که به دلیل مطلوب بودن قوانین حاکم بر شرکت های نظامی خصوصی در قبرس، به آن کشور نقل مکان کرد.

این شرکت، که دفتر مرکزی آن در قبرس واقع شده است، دفترهای دیگری در اوکراین، روسیه، سوریه، سریلانکا، و مصر دارد.

دویچه وله در اسفند ۱۳۹۷ به نقل از نشریه اینترنتی المُدُن لبنان، گزارش داد که روسیه از سال ۱۳۹۷ «حمایت خود از لواء القدس را به میزان قابل توجهی افزایش داده است.» بنا بر این گزارش، این گروه فلسطینی چند صد عضو جدید، از جمله افراد زیر سن قانونی، را جذب کرده است.

گزارش های منتشر شده در دی ماه ۱۳۹۷ روسیه را به عنوان نیروی پنهان پشت وِگا شناسایی کرده اند.

به گفته تیم اطلاعات جنگ، اسمولین شخصاً در آموزش نظامی جنگجویان لواء القدس در سوریه مشارکت کرده است. در عکس های گرفته شده از این آموزش ها، شخصی که شبیه اوست دیده می شود.

فعالیت «در سایه» در خاورمیانه

ناظران در خاورمیانه، شرکت های نظامی خصوصی روسیه را تهدیدی چند جانبه برای امنیت کشورهای خود می دانند.

عدیل عثمانبتف، کارشناس علوم سیاسی و کارشناس روابط بین الملل اهل بیشکک، در این باره می گوید که شرکت های خصوصی نظامی مانند گروه واگنر آن دسته از مأموریت های اطلاعاتی و نظامی را که مسکو نمی تواند خودش رسماً انجام دهد، اجرا می کنند.

او گفت: «این ها نیروهای مسلح منظمی که مشمول قوانین بین المللی باشند، نیستند؛ حکومت هایی که آنها را هماهنگ می کنند در قبال اقدامات آنها مسئولیتی ندارند.»

دورن عثپانف، سرگرد بازنشسته ارتش قزاقستان و از افسران سابق پادگان منطقه ای آلماآتی، می گوید که وِگا تنها یکی از شرکت های نظامی خصوصی ایجاد شده به دستور کرملین است.

او از چند شرکت نظامی خصوصی دیگر -- از جمله شیت (سپر) و پاتریوت (میهن پرست) -- نام برد. به گفته او، این گروه ها رسماً در روسیه وجود ندارند، اما فعالانه مشغول جذب مردان جوان برای انجام مأموریت های خطرناک در خاورمیانه هستند.

عثپانف گفت: «برخلاف گروه واگنر، وِگا و سایر شرکت های نظامی خصوصی روسیه تجهیزات نظامی، نفربرهای زرهی، یا توپ ندارند و در میدان جنگ دیده نشده اند.» او افزود: «آنها در سایه هستند و به کارهای امنیتی و آموزش جنگجویان می پردازند. اما بسیار محتمل است که این تنها پوششی برای پنهان کردن جنایات جنگی باشد.»

استخدام جنگجو در آسیای میانه

عثپانف گفت که شرکت های نظامی خصوصی روسیه در فعالیت های تخریبی هم مشارکت می کنند و فقط به انجام وظایف «پنهانی» نمی پردازند. به گفته او، آنها مردان جوان را از خانواده های تهیدست، به ویژه آنها که در روسیه زندگی می کنند، به خدمت می گیرند و به آنها پیشنهاد دستمزد بالا برای جنگیدن در سوریه می دهند.

او گفت: «بسیاری از این مزدوران کشته می شوند، اما هیچکس در این رابطه مقصر شناخته نمی شود.»

این استخدام نیرو در کشورهای آسیای میانه نیز روی می دهد.

در مرداد ماه مشخص شد که سرویس امنیتی اوکراین علیه ۱۵ عضو گروه واگنر، از جمله سه شهروند قرقیزستانی، پرونده های جنایی تشکیل داده است. این افراد متهم شده اند که در شرق اوکراین در جبهه جدایی طلبان طرفدار روسیه جنگیده اند.

دو سال قبل از آن، روزنامه «کاروان» قزاقستان به نقل از سرویس امنیتی اوکراین گزارش داد که شهروندان بلاروس، مولداوی، و قزاقستان به عنوان بخشی از یک شرکت نظامی خصوصی روسی در سوریه مشغول جنگیدن بوده اند.

آندری بوزاروف، یک کارشناس علوم سیاسی اهل کیف اوکراین، به «کاروان» گفت که شرکت های نظامی خصوصی روسی به این دلیل خارجی ها را استخدام می کنند که می خواهند «شکایت های کمتری» علیه روسیه مطرح شود. او جزئیات بیشتری را درباره منبع این شکایت ها بیان نکرد.

وی گفت که مزدوران همچنین بنا به دلایل مالی موافقت می کنند که برای این شرکت های نظامی خصوصی کار کنند.

«ماشین های مرگ» مورد پشتیبانی کرملین

عثپانوف معتقد است از آنجا که وِگا یک گروه مورد حمایت روسیه را آموزش می دهد، روابط نزدیکی با کرملین دارد.

او گفت: «این که گمان شود وِگا از درگیری ها پرهیز می کند و مقررات بین المللی حاکم بر شرکت های نظامی خصوصی را رعایت می کند، توهمی بیهوده است.» وی افزود: «تردیدی نیست که در یک لحظه سرنوشت ساز، شرکت های نظامی خصوصی مانند وِگا می توانند بسیج شوند، به نحوی از انحاء وارد یک جنگ ترکیبی شوند، و مأموریت های رزمی کرملین را انجام دهند. این همان چیزی بود که در اوکراین اتفاق افتاد.»

دوسیم ساتپایف، کارشناس علوم سیاسی مستقر در آلماآتی و رئیس «گروه ارزیابی خطر»، گفت که خطر روسیه در به راه انداختن یک جنگ ترکیبی در مورد آسیای میانه، به ویژه در مورد قزاقستان، صدق می کند.

او گفت که مشکلات داخلی در قزاقستان رو به افزایش است؛ مشکلاتی که مسکو ممکن است از آن برای تأمین منافع خودش استفاده کند.

ساتپایف گفت: «ظهور یک شرکت نظامی خصوصی در قزاقستان تهدیدی جدی برای کشور ما محسوب می شود؛ چرا که این احتمال وجود دارد که اگر اوضاع سیاسی تغییر کند، آن [گروه نظامی خصوصی] دست به خرابکاری بزند.»

مسئولان قزاقستان نیز به نوبه خود از نفس ایده وجود شرکت های نظامی خصوصی نگرانند. آنها به چنین نهادهایی اجازه نمی دهند که به صورت قانونی در قزاقستان فعالیت کنند.

در اسفند ۱۳۹۶، داریگا نظربایوا، بزرگترین دختر نورسلطان نظربایف، رئیس جمهوری سابق قزاقستان، ایده ایجاد شرکت های نظامی خصوصی در قزاقستان را محکوم کرد. خانم نظربایوا در آن زمان سناتور بود.

او گفت: «من از این ایده حمایت نمی کنم. این در واقع یک ماشین کشتار خصوصی است.» او گفته بود: «چنین سازمان هایی نباید وجود داشته باشند.»