کارشناسان می‌گویند فروپاشی اقتصادی رژیم سوریه حاصل نه تنها قریب به یک دهه جنگ بلکه دهه‌ها فساد گسترده‌ای است که در آن عده اندکی بر کل ثروت کشور کنترل دارند.

محمد العبدالله، روزنامه‌ نگار سوری، گفت آشناسالاری و فسادی که در لایه‌های مختلف حکومت ریشه دوانده است یکی از محرک‌های کلیدی قیام مردم سوریه بود که در سال ۲۰۱۱ آغاز شد.

او به دیارنا گفت مردم سوریه این قیام را به پا کردند چون خواستار تغییر بودند، تغییری که بخشی از آن توزیع عادلانه‌ تر ثروت بود.

او گفت اما رئیس‌جمهور بشار اسد همچنان بر ثروت کشور و مردم سوریه سلطه دارد که باعث نابرابری عظیم اجتماعی شده است.

وی خاطرنشان کرد گروه کوچکی شامل خانواده حاکم بر کشور و نزدیکان آنها و تعدادی از افسران ارشد نظامی از ثروت بی حد و حصری برخوردارند در حالی که تا ۸۰ درصد از جمعیت سوریه روی خط فقر یا زیر آن گذران زندگی می‌کنند.

اما اختلافات اخیر در میان طبقه حاکم باعث نمایان شدن شکاف‌هایی در دل رژیم شده و فشار فزاینده و مشکلاتی را که با آن روبه‌ روست پررنگ‌ تر می‌کند.

اخیراً که یکی از بستگان اسد به نام رامی مخلوف -- ثروتمند بانفوذ در سوریه -- گله‌های خود از رژیم را علناً طی دو مطلب ویدیویی در فیس‌بوک اعلام کرد، شواهد انکارناپذیری از اختلافات داخلی رو شده است.

تحلیلگران به خبرگزاری فرانسه گفتند در شرایطی که طایفه حاکم تلاش می‌کند قدرت خود را پس از نه سال جنگ احیا کند، این موضوع شکلی از کشمکش قدرت را در میان این طایفه افشا کرده است.

اختلافات خانوادگی

مخلوف در ویدیویی که روز اول ماه مه منتشر شد از اسد خواست دستور بدهد نسبت به «تغییر شرایط» پرداخت مالیات‌های سیریاتل، بزرگ‌ ترین اپراتور تلفن همراه در سوریه، تا مبلغ ۱۸۵ میلیون دلار اقدام شود. مخلوف که ریاست سیریاتل را بر عهده دارد به نوعی سلطان کسب و کارها در این کشور است.

او روز سوم ماه مه در ویدیوی دیگری سرویس‌های امنیتی را به بازداشت کارکنان جهت ترعیب او به کناره‌ گیری از شرکت‌هایش متهم کرد.

او این پرسش را مطرح کرد: «هیچ وقت کسی فکر می‌کرد آژانس‌های امنیتی به سراغ شرکت‌های رامی مخلوف بیایند، در حالی که او بزرگ‌ ترین... حامی مالی آنها در طول جنگ بوده است؟»

العبدالله به دیارنا گفت اقدامات مخلوف علاوه بر بازتاب فروپاشی‌ای که گریبانگیر گروه حاکم شده، نشان می‌دهد آنچه یک اتحاد قوی بین آنها به نظر می‌آمد چیزی جز یک پیوند موقتی نبوده است.

او گفت این پیوند بر پایه منافع مالی شکل گرفته بود و به محض اینکه کمی دچار تزلزل شد از هم پاشید.

العبدالله گفت کشمکش میان مخلوف و الاسد در آینده نزدیک بازتاب مهمی در سوریه خواهد داشت و به این نکته اشاره کرد که الاسد بدون شک حمایت زیادی را از دست خواهد داد.

وی افزود ویدیوهای مخلوف در تاریخ رژیم سوریه بی‌سابقه است و دلیل محکمی برای شکاف بزرگی است که در بدنه آن شکل گرفته است.

او گفت در گذشته شایعاتی پیرامون اختلافات داخلی پخش شده بود اما اکنون موضوع علنی شده و ممکن است برای اسد فتنه‌ انگیزی تلقی شود.

شروع دردسر

به گزارش خبرگزاری فرانسه، از سال ۲۰۰۰ که بشار اسد جانشین پدرش در ریاست‌ جمهوری سوریه شد، مخلوف یکی از ستون‌های اصلی رژیم اسد محسوب می‌ شد.

اما از تابستان سال گذشته که مقام‌ها کنترل سازمان خیریه مخلوف به نام البستان را در دست گرفتند و گروه‌های شبه‌نظامی وابسته به او را منحل کردند، دردسرها نیز رفته‌ رفته بیشتر شده است.

در ماه اکتبر، اسد طی دعوتی برای تقویت بنیه مالی کشور اعلام کرد «از هر شخصی در بخش خصوصی که در استفاده از وجوه دولتی زیاده‌ روی کرده درخواست کرده است که آن را برگرداند».

و بعداً که رژیم دارایی‌های چند تاجر را به خاطر فرار مالیاتی و مال‌اندوزی نامشروع مسدود کرد، مخلوف و همسرش و شرکت‌های او نیز جزء همان دسته بود.

محمود مصطفی، اقتصاددان سوری، به دیارنا گفت این تصور که رژیم سوریه «کارزار مقابله با فساد» راه انداخته مضحک است و هر چقدر هم رژیم برای ترویج این دیدگاه نسبت به اقدامات اخیر خود تلاش کند اهمیتی ندارد.

او گفت همه می‌دانند رژیم با فرو رفتن هر چه بیشتر سیستم مالی خود در باتلاق بدهی‌های معوق، تلاش می‌کند پول‌های سیریاتل و دیگر شرکت‌های بزرگ را به خزانه خود سرازیر کند.

او گفت تجاری که پول‌هایشان مصادره می‌شود اکثراً از وفاداران رژیم هستند که دهه‌ها جزئی از همین شبکه فساد بوده‌اند، و در ادامه خاطرنشان کرد که عقد قراردادهای تجاری یا مالی به جز از طریق همین افراد امکان‌پذیر نبوده است.

نقش روسیه

مصطفی گفت اطلاعات قطعی‌ ای در مورد تعداد یا هویت افرادی که اموال و دارایی‌هایشان مصادره شده در دست نیست اما طبق شایعات حداقل ۱۵۰ نفر هستند.

وی با اشاره به این نکته که این شبکه بسیار پیچیده است و تجار، مقام‌های دولتی و افسران نظامی از تمام درجات را شامل می‌شود، گفت همه آنها به رژیم سوریه نزدیکند و جزء افراد محافظت‌شده محسوب می‌شدند.

او گفت برجسته‌ترین چهره‌هایی که پول و اموالشان مصادره شده عبارتند از مخلوف، هزوان الوز، سامر الدبس، ایمان الجابر، طریف الاخرس و حسام قاطرجی.

عبدالنبی بکار، یک پژوهشگر علوم سیاسی، گفت که نقش روسیه در کشمکش سوریه یکی از عوامل اصلی در ایجاد شرایط امروز سوریه بود.

او به دیارنا گفت روسیه از زمان آغاز کشمکش کنونی از رژیم سوریه حمایت کرده و دلیل باقی ماندن آن در قدرت است.

بکار با اشاره به اینکه تنها چیزی که برای روسیه اهمیت دارد بقای رژیم اسد است، گفت برای روسیه مهم نیست رژیم سوریه یا مردم سوریه با چه مصیبت‌های اقتصادی‌ای مواجهند.

او خاطرنشان کرد علت این موضوع این است که رژیم سوریه حضور نظامی مشروع روسیه را در شماری از پایگاه‌های زمینی، دریایی و هوایی سوریه تضمین می‌کند و نیروهای روسیه از این طریق می‌توانند طرح‌های راهبردی خود را در خاورمیانه پیاده کنند.