تحلیلگران عراقی می‌گویند‌ که مرگ ابومهدی المهندس، معاون نیروهای بسیج مردمی عراق (حشدالشعبی)، پیوندهای میان شبه‌نظامیان عراقی همپیمان ایران را از هم گسسته است.

المهندس، که به خاطر سمت‌اش در راس هرم فرماندهی حشدالشعبی قرار داشت، میان شبه‌نظامیانی که هدف نهایی‌شان حمایت از دستور کار ایران است موازنه قدرت برقرار کرده بود.

غیث التمیمی، پژوهشگر و از روحانیون سابق حوزه نجف، در این باره گفت که اکنون که او [المهندس] دیگر وجود ندارد تا این وظیفه را به انجام رساند، شبه‌نظامیان بر سر کسب قدرت به رقابت پرداخته‌اند.

او به دیارنا گفت: «به دنبال کشته شدن المهندس، همه اعضای گروه‌های شبه‌نظامی می‌کوشند بر جای خالی او تکیه زده و زمام امور را به دست بگیرند.» او یادآور شد که شبه‌نظامیان حاضر نیستند برای رسیدن به یک توافق با هم مصالحه کنند.

او گفت که این شبه‌نظامیان به گفتمان یا مشارکت باور ندارند و از این رو، رقابت آنها بر سر کسب رهبری و مزایای مرتبط با آن ممکن است به خشونت بیانجامد.

آنها هنوز نتوانسته‌اند بر سر یک نامزد مشخص برای جانشینی المهندس به توافق برسند.

کتائب حزب‌الله، که روابط نزدیکی با ایران دارد،‌ تلاش کرد عبدالعزیز المحمداوی، معروف به ابوفدک، را برای این سمت نامزد کند؛ اما سایر رهبران شبه‌نظامیان، که خودشان چشم به این منصب دوخته بودند، با نامزدی او به شدت مخالفت کردند.

به این ترتیب، به رغم تلاش‌های مکرر ایران جهت آرام کردن اوضاع و برطرف کردن اختلاف‌نظرها، تنش‌ها و مناقشات افزایش یافت.

در تازه‌ترین مورد، اسماعیل قاآنی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران، در جریان سفر اخیرش به بغداد در تاریخ ۳۰ مارس با چند تن از رهبران شبه‌نظامی و سیاسی عراق دیدار کرد.

التمیمی گفت که ایران اعضای گروه‌های شبه‌نظامی خود در عراق را «به منزله سربازان پیاده نظام خود می‌داند و نمی‌خواهد تحت هیچ شرایطی آنها را از دست دهد.»

او گفت: «ایران هر گونه اختلاف میان آنها که به طور بالقوه امکان از کنترل خارج شدن را داشته باشد تهدیدی جدی برای امنیت ملی خود قلمداد می‌کند؛ چرا که این اختلافات می‌توانند سلطه آن کشور بر عراق و منطقه را تضعیف کند.»

شیخ مزاحم الحویت، سخنگوی عشایر نینوا، به دیارنا گفت که نفوذ المهندس را نمی‌تواند جدای از نفوذ قاسم سلیمانی، فرمانده معدوم نیروی قدس سپاه پاسداران، متصور شد.

او گفت که نفوذی که سلیمانی بر المهندس داشت، او را قادر ساخته بود که شبه‌نظامیان عراقی را هدایت و کنترل کند و فقدان این دو نفر «ضربه مهلکی است که بر ماهیت روابط میان این شبه‌نظامیان فرود آمده است.»

او گفت که این امر همچنین بر روابط آنها با ایران نیز تاثیر گذاشته است.

الحویت افزود: «بحران رقابت میان شبه‌نظامیان نشان‌دهنده بحران بزرگ‌تری در درون رژیم ایران است؛ رژیمی که از اختلافات عمیق در زمینه مدیریت حکومت و مدیریت بحران رنج می‌برد.»

مناقشه‌های بلندمدت

ربیع الجواری، تحلیلگر راهبردی و نظامی، گفت که اختلافات میان گروه‌های مسلح صرفا با از بین رفتن المهندس و سلیمانی آغاز نشد.

او به دیارنا گفت: «درگیری میان شبه‌نظامیان بر سر رهبری نشان‌دهنده مناقشه بر سر کسب قدرت سیاسی است و این حتی پیش از کشتن آنها نیز وجود داشت؛ اما نسبت به حالا پنهان بود و کمتر دیده می‌شد.»

او گفت که آنها علاوه بر رقابت با یکدیگر، «میان عراقی‌ها نیز تفرقه می‌اندازند، فرقه‌گرایی را رواج می‌دهند، و عراق و حاکمیت آن را در معرض تهدیدهای مداوم قرار می‌دهند. این کار آنها در راستای خدمت به منافع خودشان و در جهت برآورده کردن خواسته‌های ایران است.»

الجواری یادآور شد: «همه بررسی‌های انجام شده در زمینه ماهیت و کیفیت روابط میان شبه‌نظامیان نشان‌دهنده راهی دشوار در آینده است؛ زیرا ما ممکن است شاهد بروز درگیری های خشونت‌آمیز و اختلاف میان آنها باشیم.»

وی گفت: «رهبران شبه‌نظامیان امروز می‌ترسند که سرنوشت آنها مشابه سرنوشت المهندس و سلیمانی باشد.» او افزود که شبه‌نظامیان همپیمان ایران احتمالا با فشار مستمر، از جمله فشار وارده از سوی ایالات متحده، روبه‌رو خواهند شد.

ایالات متحده به تازگی اعلام کرد که یک جایزه ۱۰ میلیون دلاری را برای ارائه اطلاعات در زمینه فعالیت‌ها و شبکه‌های محمد کوثرانی، از فرماندهان ارشد حزب‌الله لبنان که در عراق فعالیت می‌کند، تعیین کرده است.