تحلیلگران اطلاعاتی و رسانه‌ای می‌گویند که «دولت اسلامی عراق و شام» (داعش) در تلاش برای گسترش پیام‌های خود در اینترنت با موانع چشمگیری مواجه شده است.

همه شبکه‌های عمده اجتماعی -- از جمله فیسبوک، توئیتر، واتس‌اپ، و تلگرام -- کانال‌ها و صفحه‌های این گروه را مسدود کرده و آن را مجبور کردند تا از بسترهای [پِلَت‌فُرم‌های] مخفی برای ترویج ایدئولوژی و فعالیت افراطی‌اش استفاده کند.

این امر زمانی روشن شد که یک حساب کاربری مرتبط با آژانس خبری ناشر، متعلق به داعش، از طریق یک اپلیکیشن پیام‌رسان روسی به نام تم‌تم، مسئولیت حمله ۲۹ نوامبر روی پل لندن را بر عهده گرفت.

در روزهای پس از این حمله هزاران حساب و شبکه کاربری ویژه انتشار تبلیغات داعش در تم‌تم ظاهر شدند.

اما به گفته ناظران بین‌المللی، تم‌تم تا تاریخ ۳ دسامبر صدها حساب مرتبط با داعش را حذف، و این گروه را عملا از بستر رسانه اجتماعی خود اخراج کرد.

متلاشی کردن شبکه آنلاین داعش

رعد الکعبی، استاد مطالعات رسانه‌ای دانشگاه بغداد، گفت که تلاش‌های داعش برای استفاده از بسترهای کم‌طرفدار یا کمتر شناخته شده «گواهی است بر این که این [این گروه] دیگر از آزادی عمل برای انتشار هر چه که می‌خواهد در بسترهای محبوب برخوردار نیست.»

او به دیارنا گفت که به نظر می‌رسد داعش تلاش می‌کند تا به دنبال کانال‌های دیجیتال جایگزین باشد؛ چرا که مهمترین موضوع برای این گروه این است که پیام‌هایش را از هر طریق ممکن به جهان دیجیتال برساند.

بسیاری از بسترهای اصلی رسانه‌های اجتماعی الگوریتم‌هایی را تهیه کرده اند که مطالب تبلیغاتی و ویدئوهای داعش را شناسایی و مسدود می‌کنند.

شبکه اجتماعی تلگرام در سال ۲۰۱۷ اعلام کرد که بیش از ۸۵۰۰ کانال که تبلیغات افراط گرایانه منتشر می‌کردند را مسدود کرده است. داعش بعد از اخراج از توئیتر و فیسبوک به تلگرام روی آورده بود.

تلاش‌های داعش برای استفاده از اینستاگرام، که متعلق به فیسبوک است، و همچنین اسنپ‌چت و تیک‌تاک، که تحت مالکیت شرکت چینی بایت‌دَنس است، نیز تحت نظارت کاربران، کارمندان این شرکت‌ها، و فیلترهای هوش مصنوعی قرار دارد.

یک کارمند تیک‌تاک در ماه اکتبر به خبرگزاری فرانسه گفت که این بستر رسانه اجتماعی نزدیک به ۱۰ حساب داعش را به خاطر انتشار ویدئوهایی که در آن به روی زمین کشیده شدن جنازه‌ها در خیابان و جنگجویان مسلح داعش نشان داده می‌شد، مسدود کرد.

تیک‌تاک که به کاربرانش اجازه تهیه و به اشتراک گذاشتن ویدئوهای ۱۵ ثانیه‌ای را می‌دهد، به ویژه در میان نوجوانان محبوب است.

درست پیش از آن که داعش مسئولیت حمله پل لندن را در [شبکه اجتماعی] تم‌تم بر عهده بگیرد، یوروپل، آژانس اجرای قانون اتحادیه اروپا، اعلام کرد که شبکه اینترنتی داعش را به شکلی مؤثر متلاشی، و نزدیک به ۲۶ هزار وبسایت و حساب‌های کاربری آنلاین را مسدود کرده است.

این پاکسازی حساب‌های داعش در تلگرام از جمله آژانس خبری ناشر - که مطالبی را از «اعماق»، بازوی تبلیغاتی داعش منتشر کرده بود - شامل می‌شد.

نیروهای نظامی ایالات متحده همچنین برای مختل کردن تلاش‌های تبلیغاتی اینترنتی داعش در یک عملیات رخنه کردن [هک کردن] که زمان آن دستکم به سال ۲۰۱۶ برمی‌گردد، فعالیت داشته‌اند.

اسناد سابقا محرمانه امنیت ملی که در تاریخ ۲۱ ژانویه منتشر شده است، نشان می‌دهد که ستاد فرماندهی سایبری ایالات متحده «توانسته است با موفقیت در عرصه اطلاع‌رسانی با داعش مقابله کرده» و تلاش‌های اینترنتی‌اش در رادیکالیزه کردن و استخدام نیرو را محدود کند.

الکعبی گفت که در سطح بین‌المللی تلاش برای کنترل مطالب افراطی در اینترنت «موفق بوده است» و افزود که این موفقیت «تروریست‌ها را از فرصت نفوذ در مخاطبان، مسموم کردن اذهان‌شان، و یا ایجاد ترس و وحشت در آنها، محروم می‌کند.»

مسدود کردن تبلیغات داعش

فاضل ابورغیف، یک کارشناس امور اطلاعاتی عراق، گفت که در عراق وزارتخانه‌های دفاع و کشور و سرویس اطلاعات و امنیت ملی توانسته‌اند از طریق یک تلاش مشترک چندماهه فعالیت‌های اینترنتی داعش را ردگیری و مسدود کنند.

او به دیارنا گفت که این تلاش به دستگیری شبکه‌ها و افرادی که در ایجاد و مدیریت «صفحه‌ها و حساب‌های حامی فعالیت‌ها و ایدئولوژی داعش در رسانه‌های اجتماعی» دست داشتند، منجر شده است.

وی گفت که نزدیک به ۲۰۰۰ تن در سراسر عراق دستگیر شده‌اند و افزود که ۲۲ هزار بستر دیجیتال فعال متعلق به این گروه مسدود شده است.

ابورغیف گفت که با دستگیری وابستگان داعش در سراسر جهان و مسدود کردن تبلیغات اینترنتی آنها «امروز استفاده از این بسترها برای داعش جهت پیشبرد دستورکار این گروه، دشوار شده است.»

وی افزود: «تلاش‌های محلی، منطقه‌ای، و بین‌المللی وجود دارند که از این امر جلوگیری می‌کنند.»

اما وی هشدار داد که کسانی که از اینترنت برای ترویج ایدئولوژی افراطی استفاده می‌کنند «همچنان و به رغم اقدامات انجام شده برای جلوگیری از این کارشان، یک تهدید محسوب می‌شوند.»

او گفت که برای کاهش این اقدامات «نظارت الکترونیکی باید تشدید شود.»

تحت نظر بودن فعالیت‌های داعش

ابراهیم السراجی، مدیر انجمن دفاع از حقوق روزنامه‌نگاران عراقی، گفت که داعش «در پی از دست دادن اکثر رهبران ارشد، منابع تامین مالی‌، و توانایی‌های رزمی‌اش، اکنون به آخر کار رسیده است.»

او به دیارنا گفت: «تلاش‌های پیاپی این گروه برای یافتن یک فضای امن و بدون نظارت در بسترهای رسانه‌های اجتماعی نیز با توجه به راهبردهای جهانی جهت مسدود کردن مطالب آنلاین حامی تروریسم، با شکست روبه‌رو شده و نمی‌تواند موفق شود.»

السراجی گفت که تحرکات و فعالیت‌های داعش مدام تحت نظر قرار دارد و این که آنها به بسترهای دیگر روی آورده‌اند، به معنای آن نیست که آنها قادرند از خطر شناسایی شدن و یا تحت تعقیب قرار گرفتن در امان بمانند.

او بر ضرورت تصویب «قوانین قاطع بین‌المللی» که از استفاده شدن از اینترنت و رسانه‌های اجتماعی برای ترویج و گسترش افراط گرایی جلوگیری می‌کند، تاکید کرد.