لە دوو مانگی رابردوودا، زیاتر لە 2,500 خێزانی ئێزیدی گەڕاونەتەوە شەنگال -- گەورەترین شەپۆلی گەڕانەوە لەوکاتەوەی "دەوڵەتی ئیسلامی" (داعش) پێنج ساڵێك پێش ئێستا لە قەزاکە وەدەرنرا.

نزیکەی لە سەدا 85 ژێرخانی قەزاکە لەلایەن داعش و شەڕەکانی وەدەرنانی گروپەکەوه‌ زیانی بەرکەوتبوو. شەنگال دیاریکرا به‌ ناوچەیەکی کارەساتبار لە 2016 و زۆربەی به‌شه‌كانی هێشتا لە دۆخێکی خراپدان.

بەڵام زۆربەی خێزانەکان بڕیاریاندا بگەڕێنەوە، هه‌رچه‌نده‌ش تائێستا ماڵە زیانپێگەیشتووەکانیان چاکنەکراونەتەوە و خزمەتگوزاری گشتیش بوونی نییە.

لە کۆتاییەکانی ساڵی رابردوودا، بەرپرسان دەستیانکرد بە نۆژەنکردنەوەی ژێرخانە زیانپێگەیشتووەكه‌ی و خزمەتگوزارییە گشتییەکان، بەڵام هەوڵەکان بەهۆی پەتای ڤایرۆسی کۆرۆنای نوێوه‌ (کۆڤید-19) و قەیرانە ئابورییەکەی عێراق راوەستان.

ئالەنگارییەکی دیکەی به‌رده‌م هەوڵەکانی بونیادنانەوەی شەنگال ئەوەیە کە دوو دەسەڵاتی ناوخۆیی هەن: یەکێکیان به‌شێكه‌ له‌ حکومەتی هەرێمی کوردستان و ئەوی تریشیان به‌سه‌رپه‌رشتی سەرۆکی شارەوانی، فه‌هد حەمەد، کە نوێنەری حکومەتی فیدڕاڵی عێراقە.

حەمەد بە دیارونای وت لە سەرەتای حوزەیرانەوە، زیاتر لە 2,500 خێزانی ئێزیدی کە لە کەمپه‌كانی ئاواره‌دا ده‌ژیان، گەڕاونەتەوە ناوەندی شەنگال و ناحیەی سنونی سەر بە شەنگال، هه‌روه‌ها هه‌ندێك ناوچەی دیکەش.

وتی بڕیاریانداوە بگەڕێنەوە، سەرباری خراپیی خزمەتگوزارییە گشتییەکان، چونکە "بێزاربوون لە ژیانی نێو کەمپەکان".

وتیشی زۆربەیان ئێستا لەگەڵ كه‌سوكاریان دەژین، لەکاتێکدا ماڵەکانیان هی ئەوە نییە تێیدا بژین، چەند خێزانێکیش لە نه‌سر (ناوەندی سەنگال)، لە نزیك خانووە زیانپێگەیشتووەکانیانه‌وه‌ خێوەتیان هەڵداوە.

وتی ئەمە "وەک پەیامێکە بۆ تەواوی بەرپرسانی حکومەت بۆ خێراکردنی بونیادنانەوە".

هه‌روه‌ها وتی: "داوای هەڵمەتی بونیادنانەوەی بەرفراوان دەکەین و هەروەها کۆتاییپێهێنانی قەیرانی ئاوارەیی لە قەزاکە." داوای قه‌ره‌بووكردنه‌وه‌ی خه‌ڵكه‌كه‌شی کرد تا بتوانن خانووەکانیان چاکبکەنەوە هه‌روه‌ها كۆمه‌كی داراییش بۆ هاندانی گه‌ڕانه‌وه‌یان.

دروستکردنی ژینگەیەکی ئه‌مین

سەرۆکی رێکخراوی ئێزیدیانی ئازاد، کە بنکەکەی لە هۆڵەندایە، حەسو هورمی، وتی پێویستە کۆنفرانسێکی نێودەوڵەتی رێکبخرێت بۆ کۆکردنەوەی یارمەتی دارایی بۆ بونیادنانەوەی شەنگال.

بە دیارونای وت: "بەرپرسانی دەسەڵاتی ناوخۆ و حکومەت بەمدواییە سەردانی شەنگالیان کردووە و بەڵێنیانداوە قەزاکە لەم دۆخە سەختە دەربهێنن كه‌ تێیدایه‌."

وتی: "هیوادارین ئەو بەڵێنانە بەزوویی بکرێنە کردار و هه‌موو بەربەست و ئالەنگارییەکان بنه‌بڕبكرێن." جەختیشیكرد لە گرنگی جێبەجێکردنی پێویستییه‌كانی خێزانە ئاوارەکان کە بڕیاریانداوە بگەڕێنەوە قەزاکە.

هه‌روه‌ها وتی لەگەڵ بونیادنانەوە و چاککردنەوەی خزمەتگوزارییەکان، "پێویستە ژینگەیەکی پارێزراو بۆ ئەو خێزانانە دروستبکرێت".

هورامی جەختیکردەوە: "ده‌بێت گەرەنتی ئه‌وه‌ بده‌ین کە سیناریۆی هاوشێوەی ئەو کارەساتانە رووناداتەوە کە به‌دەستی تیرۆریستەکان روویاندا، کاتێک لە 3 ئاب 2014 شەنگالیان داگیرکرد."

وتی داعش هەزاران ئێزیدیی ئاوارەکرد، گەڕەکەکانی وێرانکردن، خەڵکی کوشت و ژن و منداڵەکانی رفاند "لە یەکێک لە دڕنده‌ترین و قێزەونترین تاوانەکانی تیرۆریزمدا کە دەتوانرێت بخرێتە خانەی جینۆسایدەوە".

بەڕێوبەری گشتی كاروباری ئێزیدییەکان‌ لە وەزارەتی ئەوقاف و کاروباری ئایینی، خەیری بوزانی وتی دۆخی ئەمنی هۆکاری سەرەکیی ئەوەیە کە زۆربەی دانیشتوانە ئاوارەکانی شەنگال دوودڵن لە گەڕانەوەیان بۆ ماڵەکانی خۆیان.

بە دیارونای وت: "تەنیا ژمارەیەکی کەمی دانیشتوانه‌ رەسەنەکەی قەزاکە ئێستا لەوێ دەژین."

وتی پێش ئه‌م دواهەمین شەپۆله‌ی گەڕانەوەکان، نزیکەی 20,000 خێزان گەڕاونەتەوە بۆ شەنگال لە دوای ئازادکردنی قەزاکە و ئاماژەیکرد بۆ ئەوەش کە ئەو ئێزیدیانەی لە کەمپی ئاوارەکاندان لە پارێزگای دهۆک "ژمارەیان زیاترە لە 300,000 کەس".