پشتیوانی بەردەوامی تاران بۆ چالاکیە تیرۆریستیەکان لە تەواوی ناوچەکە لەسەر حسابی بەرژەوەندیە ئابوریەکانی خەڵکی ئێران و خەڵکی ئەو وڵاتانەیە کە بریكاره‌كانی ئێران پشێوی و تووندوتیژییان تێدا دروستدەکەن، شیکاروانان دەڵێن.

شیکاروانی سیاسی بەحرەینی، عەبدوڵا جونەید بە دیارونای وت: "سەرکردەکانی ئێران تەنیا بیر لە پرۆژە تیرۆریستیەکەیان دەکەنەوە، کە بۆ لاوازکردنی وڵاتانی ناوچەکە و فراوانکردنی نفوزیانه‌ تیایاندا."

وتی "ئەمە ئەولەویەتی یەکەمە" بۆ تاران، هەربۆیە رژێمەکە "هەموو سەرچاوە ئابوری و کۆمەڵایەتیەکانی [ئێران] جڵەودەکات بۆ خزمەتکردن بە پرۆژەکەی، کە لەلایەن بریكاره‌كانیشیه‌وه‌ پشتیوانی دەکرێت".

جونەید وتی ئەم بریكارانه‌، وەك حیزبوڵای لوبنان، حوسیەکانی یەمەن و میلیشیاکانی سەر بە ئێران لە عێراق، "سەرچاوەکانی وڵاتانی خۆیان وشكدەکەن و خەڵکی خۆیان دەڕووتێننەوە بۆ سوودگەیاندن بە فەرمانڕەواکانی ئێران".

لە ئەنجامدا، لوبنان بووە بەژێر باری قەرزێکەوە كه‌ دەگاتە 92 ملیار دۆلار، کە هاوتای له‌سه‌دا 170 کۆی بەرهەمی ناوخۆییە، بەگوێرەی ئاژانسی پلەبەندی قەرزەکانی ستاندار و پوور، کە یەکێکە لە بەرزترین ئاستەکانی قەرز-بەرامبەر-کۆی بەرهەمی ناوخۆیی لە جیهاندا.

لیره‌ی لوبنانیش زیاد لە نیوەی بەهای خۆی لەدەستداوە، کە بۆتە هۆی دابەزاندنی بەهای راستەقینەی موچەکان بە زیاد لە نیوە بۆ ئەوانەی موچە بە لیره‌ وەردەگرن، کە بۆتە هۆی کەمکردنەوەی توانای کڕین لەکاتێکدا نرخەکان بەرزبوونه‌تەوە.

جونەید وتی بەشێکی گەورەی سامانی ئەو وڵاتانەی هاوپەیمانانی ئێرانیان لێیە، لەناوچووە بەهۆی ئۆپەراسیۆنە ناوچەییەکانی پارەشۆردنەوە و گەندەڵی داراییه‌وه‌ بۆ یارمەتیدانی رژێمی ئێران تا دڵنیایی لە بەردەوامیی پرۆژەکەی بدات.

جونەید وتی بۆنمونە، داهاتی فرۆشی نەوتی قاچاخی عێراق -- كه‌ بە 14 ملیار دۆلار دادەنرا تەنیا لەنێوان 2006 بۆ 2010 -- رۆیشتووە بۆ گیرفانی رژێمی ئێران لەڕێگەی بریكاره‌ عێراقیەکانەوە.

خۆپیشاندان لە عێراق، سوریا، لوبنان

چاودێران وتیان میلیشیاکانی سەر بە ئێران لە عێراق وادەکەن دۆخی ئابوری خراپترببێت لەکاتێکدا نرخی نەوت لە جیهاندا نزمبۆتەوە، کە سەرچاوەی سەرەکی دەوڵەتە بۆ نەختینەی قورس.

پسپۆڕی سەربازی و ستراتیژی، حاتەم فەلاحی وتی: "ئێران عێراق بە سەرچاوەی سەرەکی ئابوری خۆی دەبینێت. هێشتا کارەبا و گاز بە عێراق دەفرۆشێت کە بەکاردەهێنرێن بۆ بەگەڕخستنی وێستگەکانی کارەبا بە نرخێکی بەرزتر لە نرخی راستەقینەی لە بازاڕی جیهانیدا."

وتی: "لەڕێی بریكاره‌كانییه‌وه‌، ئێران فشاردەکات بۆ وەستاندنی هەر نزیکبونەوەیەکی عێراق لەگەڵ وڵاتانی دیکە لە ناوچەکە، وەك سعودیە، کە پێشتر پێشنیازی کردبوو یارمەتی بەغدا بدات تا بەسەر کێشەی کەمیی کارەبادا زاڵبێت."

بە دیارونای وت هاوپەیمانانی ئێران لە عێراق هەوڵی "وەستاندنی بەرهەمی نیشتمانی و زیانگەیاندن بە کەرتە ئابوریەکانی دەدەن، بەتایبەتی کشتوکاڵ، تا بازاڕ بکەنەوە بۆ شمەکە ئێرانیەکان" بۆ کەمکردنەوەی کاریگەری سزاکان بۆسەر رژێمه‌كه‌.

فەلاحی وتی ئەو گەندەڵیەی میلیشیاکان تێوەیگلاون و سەرپەرشتی دەکەن، کێشەی بێکاری و هەژاری و دابینکردنی خزمەتگوزاری گشتیی زیاترکردووە.

ئەمە ئەو عێراقیانەی تووڕەکردووە کە خۆپیشاندان دەکەن ماوەی حەوت مانگە و سەرکۆنەی کارەکانی ئەم بریكارانه‌ و دەستێوەردانی ئێران دەکەن لە کاروباریاندا.

رۆژنامه‌وانی سوری، زیاد مونجید وتی خۆپیشاندانەکان لە عێراق و لوبنان و سوریا دەربڕینێکی روونی ناڕەزایی جەماوەرین دژی چالاکیەکانی رژێمی ئێران و هاوپەیمانانی.

بە دیارونای وت هاوپەیمانانی ئێران بەردەوام دەبن لە وشکردنی سامانی نیشتمانیی وڵاتەکانیان بۆ پشتیوانیكردنی دارایی له‌ چالاکیەکانیان و پشتیوانیكردنی کارنامەکانی تاران.

وتی: "خەڵکی لوبنان تووشی سەختییەکی تووندی دارایی و ئابوری هاتوون لە ئەنجامی بەشداریی حیزبوڵا لەو چالاکیانەدا كه‌ ئابوری ناوخۆ تێکدەشکێنن، لەنێویاندا نەهێشتنی دراوی قورسی وڵاتەکە بە کڕینی بە لیره‌ی لوبنانی و سوری."

مونجید وتی: "میلیشیاکانی عێراق رۆڵێکی هاوشێوە دەگێڕن و ناهێڵن عێراق لەسەر پێی خۆی بوەستێت بە بەکارهێنانی سامانەکەی بۆ خۆبنیاتنانی و هەمان شتیش راستە دەربارەی گروپەکانی ئێران لە سوریا و یەمەن."

ئابوری ئێران لە نغرۆبووندایە

بۆ ئێران خۆی، ئابوریەکەی رۆژ لەدوای رۆژ لاوازدەبێت، کە کاریگەرییەکی گەورەی هەیە لەسەر هەموو رەهەندەکانی ژیان و پاڵنان بە ئێرانیەکانەوە تا زیاتر سەرکردەکانیان تۆمەتباربکەن بەوەی هۆکاری دۆخی خراپی ژیانیانن.

لەنێو ژمارەیەك قەیرانی ناوخۆدا، دراوی ئێرانی بەردەوامە لە دابەزین و لەم مانگەدا ریکۆردی نزمترین ئاستی خۆی تۆمارکردووە.

رادیۆ فەردا رایگەیاند كه‌ لە 20 ئایار رادەی ئاڵوگۆڕ بەرامبەر دۆلار نزیکبووه‌وە لە 180,000 ریاڵ، کە رێژه‌ی دابه‌زینی له‌سه‌دا 11ی تۆماركرد لە دوو مانگی رابردوودا.

ناوەندی توێژینەوەی پەرلەمانی ئیسلامی بەمدواییانە رایگەیاند كه‌ سەرەڕای ئەوەش، لەنێوان 2.8 بۆ 6.4 ملیۆن کەس "پێشبینی دەکرێت ماوە ماوە بچنه‌ ریزی بێکارانه‌وه‌" بەهۆی بڵاوبوونەوەی ڤایرۆسی کۆرۆنا و کەرەنتینە و سیاسەتەکانی حکومەتەوە.

ئەلعەرەبیە لە 30 نیسان رایگەیاند كه‌ لانیکەم له‌سه‌دا 75ی دانیشتوانی 80 ملیۆنی ئێران لە هەژاریدا دەژین بەگوێرەی مەحمود جامساز، ئابوریناسی نزیك بە رژێمی ئێران.

مونجید وتی: "رژێمی ئێران وادەرناکەوێت نیگەران بێت له‌ ئاستی ئەو کارەساتەی هێناوێتی بەسەر خەڵکەکەی خۆیدا و بەردەوامە لەگەڵ هاوبەشەکانی بۆ دەستگرتن بەسەر سامانی خەڵكدا بۆ بەردەوامیدان به‌ ماشێنەکەی لە کارکردن."