دەستێوەردانی ئێران لە کاروباری عێراقدا لەلایەن کەتائیب حیزبوڵاوە رێبەری دەکرێت، کە میلیشیایەکە لەلایەن جێگری فەرماندەی پێشووی هێزەکانی حەشدی شەعبییه‌وه‌ ئەبو مەهدی موهەندیس دامەزرێنرا و زۆر دڵسۆزی سوپای پاسدارانی شۆڕشی ئیسلامی ئێرانە.

دوای ئەوەی موهەندیس لەگەڵ فەرماندەی هێزی قودسی سوپای پاسداران قاسم سولیمانی لە 3 حوزەیران کوژرا کێبڕکێ لەنێوان میلیشیا عێراقیەکانی سەر بە ئێران زیادیکردووە.

بەڵام کەتائیب حیزبوڵا تائێستاش پێگەی خۆی وەك بەناوبانگترین له‌ نێوانیاندا پاراستووە.

پەرلەمانتارێكی پێشووی عێراق، تەها لهه‌یبی وتی سەرەڕای نادیاریی پەیکەربەندییه‌ سەربازی و کارگێڕییه‌كه‌ی، میلیشیاکە ئایدۆلۆژیای خۆی چێکردووە وەك شوێنکەوتەی مەزهەبی ویلایەتی فەقیهـ (فەرمانڕەوایی ئاخوندان).

بە دیارونای وت: "میلیشیاکە زۆر دڵسۆزی ئێرانە و ئەندامانی تەنیا پابەندی فەرماندەکانی رابەری باڵای ئێران عەلی خامنەئی و پاسدارانن، کە راستەوخۆ سەرپەرشتیاری دارایی، چەكدارکردن و راهێنان پێکردنیانن."

وتی: "جیاواز لە میلیشیا بەناوبانگەکانی دیکە، ئەم گروپە هیچ نوێنەرایەتیەکی سیاسیی نییە، کە ئازادی زیاتری پێدەدات ئاله‌نگاری لەبەردەم حکومەتدا دروستبکات و پشێوی بنێتەوە لە خزمەتی کارنامەی ئێراندا."

کەتائیب حیزبوڵا سەرەتا لە نیسانی 2007 شێوەی ئێستای وەرگرت کاتێك پێنج لایەنی چەکدار کە لە 2003وە لە عێراق چالاك بوون -- کەتائیب ئەبو فەزل عەباس، کەتائیب کەربەلا، کەتائیب سەجاد، کەتائیب زەید ئیبن عەلی و کەتائیب عەلی ئەکبەر -- یەکیانگرت.

چەندین فەرماندەی ئێرانی و لوبنانی بەرپرس بوون لە راهێنانکردن بە کەتائیب حیزبوڵا، کە دیارترینیان جیهاد موغنیە بوو، سەرکردەی پێشووی حیزبوڵای لوبنانی کە لە 2015 لە سوریا تیرۆرکرا.

ئێران بڕیاریدا ناوی "کەتائیب حیزبوڵا" بەکاربهێنێت وەك رەنگدانەوەی لێکچوونی لەگەڵ هاوپەیمانەکەی، حیزبوڵای لوبنانی، لە هەوڵێکدا بۆ راکێشانی پشتیوانی بۆ چالاکیەکانی و رەواییدان بە بوونی.

چەند خەمڵاندنێکی ئەمدواییانە ئاماژە بە بوونی نزیکەی 7,000 ئەندام دەکەن لە ریزەکانی کەتائیب حیزبوڵادا، کە زیاتر لە خۆرئاوای عێراق جێگیرکراون، بەدرێژایی سنووری سوریا و ناوچەکانی دیکەی عێراق. نزیکەی 1,500 ئه‌ندامیان لە سوریا جێگیركراون.

لە تەمموزی 2009 وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا میلیشیاکەی وەك رێکخراوێکی تیرۆریستی لەقەڵەمدا و لە 26 شوباتی ئەمساڵ ئەحمەد حەمیداوی، کە جێگەی موهەندیسی گرتەوە، بۆ لیستەکە زیادکرد.

هەڕەشە بۆ ئاسایشی مەدەنی

رۆژنامەوانی عێراقی و شیکاروانی سیاسی زیاد سنجاری وتی کەتائیب حیزبوڵا "مێژوویەکی درێژی لە تاوانکاری و دەستێوەردان لە ئاسایش و سەروەریی عێراق و سەلامەتی ناوچەکەدا هەیە".

بە دیارونای وت: "لە دروستبوونیەوە، گروپەکە هەوڵی زاڵبوونی داوە بەسەر پرۆسەی دروستکردنی بڕیاردا لە عێراق." ئاماژەیکرد بەوەش كه‌ "هێشتا هەڕەشەیەکی جددیە بۆ ئاشتی مەدەنی چونکە ناکۆکی تائیفی و پشێوی پەرەپێدەدات".

وتی لە 2014وە، کەتائیب حیزبوڵا "بەشداربووە لە ئاوارەکردنی زیاد لە 50,000 مەدەنیدا لە ماڵەکانیان لە قەزای جورف سەخر"، پارێزگای بابل، له‌ باشوری بەغدا.

سنجاری وتی میلیشیاکە هەزاران مەدەنی رفاند لەو ناوچانەی لە دەستی رێکخراوی "دەوڵەتی ئیسلامی" (داعش) رزگارکران و دواتر "خستنیە زیندانی نهێنیەوە لەو قەزایه‌،".

وتی کەتائیب حیزبوڵا ئەو ناوچە بێ یاسایەی کرد بە "بنکەیەك بۆخۆی، کە تەنانەت دەزگا ئەمنیەکانی دەوڵەتیش دەستیان پێیناگات".

وتیشی: "ئەو میلیشیانە چەندین تاوانی جەنگی ئەنجامداوە، لەنێویاندا ئەشکەنجە و کوشتنی دەستبەسەران و دواتر شاردنەوەیان لە گۆڕە بەکۆمەڵەکاندا."

دۆزینەوەی 31 جەستەی نەناسراو لە ناوچەی جورف سەخر لە ئابی 2019 بووە هۆی ناڕەزایی گەورە لای خەڵکی ناوچەکە، کە پەنجه‌ی تۆمەتیان بۆ گروپە چەکدارەکانی ئەو ناوچەیە درێژکرد کە لە دەرەوەی یاسان.

بەکارهێنانی عێراق وەك شوێنی ئۆپەراسیۆن

سنجاری کەتائیب حیزبوڵای تۆمەتبارکرد بە "پاکتاوی ئێتنیکی و گۆڕانکاریی دیمۆگرافی" خەڵکی ناوچەکە لە چەند بەشێکی وڵات کە لەدەستی داعش رزگارکرابوون. تۆمەتباریشی کرد به‌ "بەکارهێنانی عێراق وەك شوێنی ئۆپەراسیۆن بۆ هەڕەشەکردن لە وڵاتانی دراوسێ".

وتی ئەو میلیشیایە "هێرشی موشەکی بەردەوامی بۆ سەر بنکە سەربازییە عێراقیەکان ئەنجامداوە كه‌ راوێژکارانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی جێگیرکراون، هه‌روه‌ها دژی باڵیۆزخانە و تیمە دبلۆماسیە بیانیەکان لە ناوچەی سەوزی بەغدا".

وتیشی: "سەرکوتکردنی تووندوتیژی خۆپیشاندانەکانی عێراق دژی نفوزی ئێران سروشتی راستەقینەی ئەو میلیشیایەی دەرخست کە هیچ نییە جگە لە باندێك کە دەیەوێت عێراقیەکان لە خزمەتی ئێراندا ئازاربدات."

پسپۆڕی ستراتیژیی عێراقی و شیکاروانی سیاسی، عەلا نەشوع بە دیارونای وت: "خۆپیشاندانەکانی لاوانی عێراق پلانەکانی کەتائیب حیزبوڵایان تێکدا بۆ دروستکردنی پشێویی تائیفی و پارچەپارچەکردنی شوناسی نیشتمانی."

وتی: "عێراقیەکان بەتەواوی ئاگادارن لەم پلانانە و لە دژیان شۆڕشیان کرد، زاڵبوونی ئەم میلیشیایە و نفوزی ئەوانه‌ی دیکەی سەر بە ئێرانیان لە عێراق رەتکردەوە بەسەر کاروباری ناوخۆی وڵاتەکەدا."

وتیشی: "ئێران ئەو میلیشیانە بەکاردەهێنێت وەك ئامرازێك لە رووبەڕووبوونەوەی ناڕاستەوخۆی لەگەڵ ئەمریکا و جیهاندا. بەڵام بەدڵنیاییەوە نایەوێت قوربانی بە هێزی میلیشیای بژاردەی خۆی بکات، لە شێوەی کەتائیب حیزبوڵا، بەوەی لە شەڕی دۆڕاوه‌وه‌ تێوەیان بگلێنێت کە دەکرێت خۆکوژانه‌ بن."