شیکاروانان ترسی ئەوەیان هەیە لوبنان نەتوانێت ئەو کۆمەکەی پێویستێتی بۆ دەرچوون لە قەیرانی ئابوری بەدەستی بخات بەهۆی لایەنگریكردنی حیزبوڵاوە لەگەڵ ئێران و نفوزی لە پەرلەماندا، کە حیزبەکە و هاوپەیمانانی زۆرینەیان هەیە.

ئاژانسی فرانس پرێس رایگەیاند كه‌ پسپۆڕانی بانکی داوای پاکێجی فریاگوزارییان لە سندوقی نەختی نێودەوڵەتی کردووە و دەڵێن ئەمە کۆمەکی نێودەوڵەتی زۆر پێویست بۆ لوبنان دابیندەکات و دڵنیایی دەداتە خاوەن قەرزەکان.

لیره‌ی لوبنانی بەهای دابەزیوە لەکاتێکدا وڵاتەکە قەیرانی ئابوری و سیاسیی هەیە و بانکەکان کۆتوبەندی تووندیان سەپاندووە بەسەر راکێشانی دۆلاردا بەهۆی کورتهێنانی تووندی دەستاودەستکردنی پارەوە.

هەفتەی رابردوو بۆ یەکەمجار لوبنان رایگەیاند كه‌ ناتوانێت قەرزی 1.2 ملیار دۆلاری ئەوروپا بداتەوە و رایگەیاند ئەوەش تاقە رێگەیە بۆ زیادكردنی گه‌نجینه‌كانی له‌ دراوی بیانی.

حیزبوڵا بەشێوەیەکی بەهێز دژایەتی دەستێوەردانی دەرەکی کردووە لە ئابوری لوبناندا.

بەڵام لە وتارێکی تەلەفزیۆنیدا هەینی رابردوو (13 ئازار)، سەرۆکی حیزبوڵا حەسەن نەسروڵا لەو پێگەیە لایدا و وتی حیزبەکەی دەکرێت پاکێجی فریاگوزاری لە سندوقی نەختی نێودەوڵەتیەوە بۆ بەیروت په‌سه‌ندبکات بەگوێرەی "مەرجی ماقوڵ".

هۆشداریی دا لەوەی بەڵام "لوبنان نابێت بکەوێتە ژێر مەرجی کەسەوە یان کارگێڕیی دارایی و ئابوری رادەستی" لایەنه‌ دەرەکییه‌كان بکات.

ئەو حیزبە پێشتر رایگەیاندبوو کە مەرجەکان و "رەچەتەی ئامادەکراو" رەتدەکاتەوە کە قەوارە نێودەوڵەتیەکان دەیسەپێنن و هۆشداریی دا دژی ئەوەی پێیدەوت "سه‌رپه‌رشتیی بیانی" به‌سه‌ر ئابورییه‌وه‌.

نەسروڵا 'لە پێگەیەکدا نییە مەرج بسەپێنێت'

شیکاروانی سیاسی ئەلیاس زوغبی بە مەشاریقی وت: "لوبنان هیچ بژاردەیەکی نییە جگە لەوەی داوای کۆمەکی نێودەوڵەتی پێویست بکات لە سندوقی نەختی نێودەوڵەتیەوە، بەڵام لە پێگەیەکدا نییە ئەو مەرجانە بسەپێنیت کە لەلایەن سەرکردەی حیزبوڵا حەسەن نەسروڵاوە دادەنرێن."

وتی: "بەڵکو لە پێگەی قایلبوون و ملداندایە بۆ مەرجە نێودەوڵەتیەکان. هەربۆیە، رەتکردنەوەی لوتبەرزانەی حیزبەکە بۆ مەرجەکانی سندوقی نەختی نێودەوڵەتی، لوبنان له‌ کۆمەکی نێودەوڵەتی یان عەرەبی بێبه‌ش ده‌كات."

وتیشی: "جیهان ناتوانێت کۆمەك بداتە لوبنان تا حکومەتەکەی حەسەن دیاب بەردەوامبێت لە ملدان بۆ حیزبوڵا لەژێر پاساوی حکومەتی سەربەخۆ و تەکنۆکراتەکاندا."

زوغبی وتی ئەمە بەوجۆرە دەمێنێتەوە "تا ئەوکاتەی حیزبوڵا، بە ئاراستەی ئێران، فشار بخاتە سەر سیاسەتی دەرەوەی لوبنان و وای لێبکات خزمەت بە بەرژەوەندی بەرەی بەرەنگاری بکات".

بەڕێوبەری ناوەندی لوبنانی بۆ توێژینەوە و راوێژکاری، حەسەن قوتب بە مەشاریقی وت خەڵکی لوبنان "دەستیانکردووە بە تۆمەتبارکردنی حیزبەکە له‌ دۆخی خراپیان".

وتی ئەمە لەبەرئەوەی حیزبوڵا بەرپرسە لە تێوەگلاندنی لوبنانه‌وه‌ لە پێکدادانە ناوچەیی و نێودەوڵەتیەکان و ئەو کاردانەوانەی ئەو کارانە هەیانە.

هۆشداریی دا كه‌ تا ئەوکاتەی حیزبەکە لایەنگریی ئێران بکات و خزمەت بە کارنامەی کۆماری ئیسلامی بکات، کۆمەکی عەرەبی و نێودەوڵەتی پێناگات.

پەیوەندی کێشەدار بە میلیشیاکانی سەر بە ئێرانەوە

یەکێك لە نیگەرانیەکان رۆڵی ناوچەیی نەسروڵایە وەك جێگرەوەی دیفاکتۆی فەرماندەی سوپای پاسدارانی شۆڕشی ئیسلامی ئێران (پاسداران) قاسم سوله‌یمانی، کە سەرپەرشتی پەیوەندییە دەرەکیەکانی رژێمی ئێران و میلیشیا هاوسۆزەکانی دەکرد.

حیزبوڵا لە گەورەترین و بەهێزترینی ئەم میلیشیانەیە و زۆرێك دەڕواننە نەسروڵا بۆ جێگرتنەوەی ئەو بۆشایی سەرکردایەتیەی دروستبووە دوای مەرگی سوله‌یمانی.

بەگوێرەی قوتب، نەسروڵا "بەرپرسیارێتی بەڕێوەبردنی میلیشیاکانی سەر بە ئێرانی لەئەستۆگرت دوای تیرۆرکردنی سوله‌یمانی".

قوتب وتیغ "بەرپرسیارێتی بەڕێوەبردنی ئۆپەراسیۆنەکان لە ئەستۆی ئەوە و سیاسەت و ستراتیژی ئێران جێبەجێدەکات" لە تەواوی ئه‌و مەیدانانه‌دا له‌ سه‌رانسه‌ری ناوچەکە کە ئەم میلیشیانە ئامادەییان لێی هەیە.

وتی: "حیزبوڵا کۆمەك و پێشڕەویی میلیشیا عێراقیەکان و ئەوانیدیکە دەکات بەهۆی پێگەی و ئەو پۆستەی نەسروڵا هەیەتی، کە مانای وایە تێوەگلاوە لە هێرشەکانی ئەمدواییەی سەر هێزەکانی هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لە عێراق."

وتیشی: "لەئاکامدا، ئەمریکا و هاوپەیمانی نێودەوڵەتی بە بەرپرسیاری دادەنێن بۆ هێرشەکانی ئەمدواییە و ئەوانەی پێشتریش."

سێشەممە دوو موشەك لە گەڕەکێکی نزیك بە ناوچەی سەوزیان دا کە ئاسایشی پتەوە و ئه‌وه‌ دووەمین هێرشی لەوشێوەیە بوو لەو رۆژەدا.

لە تشرینی یەکەمەوە ئەوە 25هەمین هێرشی لەوشێوەیە بوو لە تەواوی بنکەکانی عێراق کە ئەمریکا و هێزە نێودەوڵەتیەکان و دبلۆماتەکانی لێیە. میلیشیاکانی سەر بە ئێران بەو هێرشانە تۆمەتباردەکرێن، لەنێویاندا کەتائیب حیزبوڵا.

پەیوەندی بە ئێرانەوە دەکرێت پشتیوانی بخاتە بەردەم مەترسیەوە

قوتب وتی پێشتر و لە کاتە سەختەکاندا ئەمریکا یارمەتی لوبنانی داوە و نیگەرانی خۆی دەربڕی لەوەی زاڵبوونی حیزبوڵا و لایەنگریكردنی ئێران ده‌شێت رێگربێت لەوەی وڵاتەکە کۆمەکی نێودەوڵەتی گرنگ لەمکاتەدا بەدەستبهێنێت.

زوغبی وتی لوبنان "کەوتۆتە دۆخێکی کورتهێنانی تووندی داراییەوە و پێویستی بە کۆمەکی زەبەلاح هەیە لە هێزە نێودەوڵەتیەکان و دەوڵەتەکانی کەنداوەوە -- بەتایبەتی سعودیە -- ئەمریکا، ئەوروپا و سندوقی نەختی نێودەوڵەتی".

وتی بەڵام لە رۆڵیدا وەك سووری بەر لەشکری دوای سوله‌یمانی، نەسروڵا "بەرپرسیارێتی راستەوخۆی هەیە" بۆ ئەو هێرشانەی دەکرێنە سەر ئەو پێگانەی هێزەکانی ئەمریکا و هاوپەیمانی نێودەوڵەتییان لێیە لە عێراق، تەنانەت گەر لەلایەن ئەو میلیشیا لوبنانیەشەوە ئەنجامنەدرابن.

زوغبی جەختیکردەوە لەوەی هیچ جیاوازییەك نییە لەنێوان حیزبوڵای لوبنان، کەتائیب حیزبوڵا و میلیشیاکانی دیکەی سەر بە ئێراندا لە عێراق و سوریا و یەمەن.

وتی: "بەرپرسیارێتیەکە هەمان شێوەیە و هەربۆیەش واشنتۆن ناتوانێت جیاوازی بکات لەنێوان ئەندامانی تاقە یەکەیەکی شه‌ڕكردن کە لەلایەن ئێرانەوە رێکخراوە و پێشڕەویی دەکرێت."

وتیشی هاوکات ئێران دەپوکێتەوە لەژێر فشاری سزاکانی ئەمریکا و قەیرانێكی تووندی ئابوری و سیاسیی خۆیدا و ئاماژەیکرد بەوەی پەیوەندیەکانی حیزبوڵا بە ئێران و بریكاره‌كانییه‌وه‌ دەکرێت کارەساتبار بێت بۆ خەڵك و ئابوریی لوبنان.