گەڕانەوەی ئەمنییەت بۆ پارێزگای نەینەوا دوای شکستی رێکخراوی "دەوڵەتی ئیسلامی" (داعش) بووەتە هۆی دووبارە بەرهەمهێنانی بەروبومی کوشتوکاڵی لەڕێی هاوکاری حکومەتەوە بۆ جوتیاران.
بەڕێوبەری فهرمانگهی کشتوکاڵی نەینەوا، دورێد حیکمەت وتی لە ساڵی رابردوودا نەینەوا لە پلەی یەکەمدا بووە لە سەرانسەری وڵاتدا لە بەرهەمهێنانی بەروبومه کشتوکاڵییه ستراتیژییهكاندا.
بە دیارونای وت: "توانیمان 1 ملیۆن تەن گەنم و نزیکەی 700,000 تەن جۆ بفرۆشین. ئەمە وایکرد پارێزگاکەمان ببێتە پلە یەك لەسەر ئاستی وڵاتدا لە بەرهەمهێنانی ئەو دوو بەروبوومە جگە لە بەرهەمهێنانی زۆر باشی گهنمهشامیی زەرد کە گەیشتە 87,000 تەن."
وتی: "ئاستی ئهو وێرانکارییهی تیرۆریستەکان ئەنجامیاندا لە کەرتی کشتوکاڵدا، کۆتایی هاتووە سوپاس بۆ هەوڵە بەردەوامەکانی حکومەت بۆ بەهێزکردنی زەوییە کشتوکاڵییەکان و چاکردنەوەی پرۆژە کشتوکاڵییه تێکدراوەکان."
![رێبەرێکی کشتوکاڵ رێنمایی دەداتە جوتیاران لە پارێزگای دیالە لەسەر چۆنێتی بەرهەمهینانی گەنم و کۆنتڕۆڵکردنی تۆو لە 30 کانونی دووەم. [خاوەنی وێنە: بەڕێوبەرێتی رێنمایی کشتوکاڵ]](/cnmi_di/images/2020/03/04/22664-Iraq-Farming-Diyala-600_384.jpg)
رێبەرێکی کشتوکاڵ رێنمایی دەداتە جوتیاران لە پارێزگای دیالە لەسەر چۆنێتی بەرهەمهینانی گەنم و کۆنتڕۆڵکردنی تۆو لە 30 کانونی دووەم. [خاوەنی وێنە: بەڕێوبەرێتی رێنمایی کشتوکاڵ]
وتیشی: "دوای کۆتایهاتنی سەردەمی تیرۆریزم، وەزارەتی کشتوکاڵ هانی جوتیارانی دا دەستبکەنەوە بە کشتوکاڵکردن لەسەر زەوییەکانیان لەڕێی دابینکردنی پەین و تۆو بە نرخی هەرزان و دەرمانی قەڵاچۆکردنیش بەبێ بەرامبەر دابەشکرا."
حیکمەت وتی: "وەزارەتەکە ئاوداری و چەندین کەلوپەلی دیکەی کشتوکاڵی بۆ جوتیاران دابینکردووە لەڕێی پێدانی قەرزەوە کە دەکرێت لە 10 ساڵدا بدرێتەوە، جگە لە کڕینی بەروبووم لە جووتیاران بە نرخی باش."
سەرکەوتن بەسەر ئالنگارییهكاندا
حیکمەت وتی لهكاتێكدا "گەشەسەندنێكی خێرا لە چالاکی کشتوکاڵیدا" ههیه، هێشتا ئالنگاریی زۆر ماون.
وتی: "هەندێك لەو ئالنگارییانه بریتین لهو مینانەنی داعش چاندبوونی بەدرێژایی نزیکەی 1 ملیۆن دۆنم زەوی بەپیت لە پارێزگاکە، ئەوەش رێگرە لە کێڵانی زەوییەکە."
لایەنە پەیوەندیدارەکان بەردەوامن لە لابردنی مینەکان لەو ناوچانە و پاککردنەوەیان لە تەقەمەنییەکان.
وتیشی ئالنگارییهكی دیکە ئەوەیە كه هەندێك لە جوتیارەکان ناتوانن بگەڕێنەوە بۆسەر زەوییەکانیان لە هەندێك گوندی نەینەوا بەهۆی رەوشی ئەمنییەوە، بەتایبەتی لە حەزەر و مەخمور.
وتی: "بەڵام بەردەوام لە هەوڵداین بۆ چارەسەرکردنی نیگەرانییەکانی دانیشتووانە ناوخۆییەکە و سەرنج دەخەینە سەر ئەوەی لێرە بەدەستهاتووە."
حیکمەت داوایکرد پشتیوانی بکرێت لە پرۆژەکانی پەرەوەردەکردنی پەلەوەر و ئاژەڵداری و ماسی و هەنگوین لەڕێی دابینکردنی قەرزهوه بە قازانجی کەم بۆ هاوکاریکردنی جوتیاران تا بتوانن بازرگانییەکانیان دەستپێبکەنەوە.
گەشەکردنی کشتوکاڵی دوای داعش
پێشکەوتن لە کەرتی کشتوکاڵدا لە هەندێك ناوچەی دیکەی عێراقیش بەدیدەکرێت.
باشبوونی رەوشی ئەمنی بەهۆی ئۆپەراسیۆنە سەربازییە چڕهكانهوه دژی پاشماوەکانی داعش بوونەتە هۆی گەڕانەوەی زۆربەی جوتیارە ئاوارەکانی ئەو گوندانەی کەوتوونەتە پارێزگاکانی کەرکوك و ئەنبار و سەڵاحەدین تا دەستبکەنەوە بە کاری کشتوکاڵ.
لە پارێزگای دیالە، زیاتر لە 8,000 جوتیار گەڕاونەتەوە بۆ کێڵانی زەوییەکانیان لە دوو ساڵی رابردوودا.
"هەوڵەکانی بوژاندنەوەی کەرتی کشتوکاڵ لە پارێزگاکانی بەدەست تیرۆریزمەوە ناڵاندوویانە بە هەنگاوی خێرا بەردەوامن و ئەرێنین،" وتەبێژی وەزارەتی کشتوکاڵ، حەمید نایف بە دیارونای وت.
وتی: "دوای رزگاربوون، پلانی بەرزخوازمان هەبوو بۆ گەشەپێدانی کەرتەکە لەڕێی پشتیوانیکردن و رێنمایی پێدان بە جوتیاران و هاوکاریکردنیان بۆئەوەی زەوییەکانیان وەرگرنەوە، جگە لە چاککردنەوەی ژێرخان و پرۆژەکانی کشتوکاڵ و ئاژەڵداری کە زیانیان بەرکەوتبوو."
نایف پشتڕاستیکردەوە كه وەزارەتەکە بەردەوامە لە پلانەکانی و جەختیکردەوە كه "پشتبەستن بە بەرهەمی خۆماڵی بەدەستهاتووە لە بەرهەمهێنانی گەنم و جۆدا".
وتی: "پشتەبەستن بەخۆمان بەدەستهێناوە لە 10 بەروبوومی کشتوکاڵیدا و دەستیشمانکردووە بە هەناردەکردنیان، وەك باینجان و هەنار و خورما و چەندین پێستی جۆراوجۆری ئاژەڵ."
وتیشی: "هاوردەکردنی هێلکە و مریشك و ماسیمان قەدەغەکردووە چونکە بەرهەمی زۆری خۆماڵیمان هەیە و دەتوانین بەرهەمی نیشتمانی لە پێشبڕکێ بپارێزین."
سیاسهتێكی نوێ بۆ کشتوکاڵ پێویستە
شارەزایهكی بواری کشتوکاڵ، عادل موختار وتی: "بەدرێژایی ساڵی پارعێراق توانیوێتی نزیکەی 13 ملیۆن دۆنم بچێنێت و ئەوەش بۆ نزیکەی 16 ملیۆن زیادیکرد ئەمساڵ لە ئەنجامی دووبارە گەڕانەوەی چالاکی کشتوکاڵی لەناوچە رزگارکراوەکان و زۆریی بارانبارین."
بە دیارونای وت: "سەرباری باشتربوونهوهی بەرهەمهێنان، هێشتا کەرتی کشتوکاڵ رووبەرووی ئالنگاری دهبێتەوە، وەك نەبوونی توانای سنووردارکردنی بە قاچاغ هێنانی بەرهەمی کشتوکاڵی و خۆراك بۆ ناو وڵات، کە کاریگەری دادەنێت لەسەر بەرهەمی نیشتمانی."
داوایکرد سیاسهتێكی نوێی کشتوکاڵ بگیرێتهبهر كه رهچاوی گەشەپێدانی کەرتی ئاژەڵداریش بكات، لهگهڵ رێگریکردن لە بەفیڕۆدانی ئاو و بهڕێوهبردنی كاروباری ئاو لەڕێی میتۆدی ئاودێریی مۆدێرنەوە.