هه‌واڵه‌كانی عێراق
ئاساییش

روسیا و تورکیا گفتوگۆدەکەن له‌سه‌ر قەیرانی دوای هێرشێکی کوشندەی سوریا

ئاژانسی فرانس پرێس

سورییەکان لە شارۆچکەی سەرمەدای پارێزگای ئیدلیب نوێژی سەرقه‌بران ده‌كه‌ن لە 28 شوبات بۆ 33 سەربازی تورك کە رۆژی پێشتر کوژران لە هێرشێکی ئاسمانی رژێمی سوریادا. [عارف وەتاد/ئاژانسی فرانس پرێس]

سورییەکان لە شارۆچکەی سەرمەدای پارێزگای ئیدلیب نوێژی سەرقه‌بران ده‌كه‌ن لە 28 شوبات بۆ 33 سەربازی تورك کە رۆژی پێشتر کوژران لە هێرشێکی ئاسمانی رژێمی سوریادا. [عارف وەتاد/ئاژانسی فرانس پرێس]

سەرکردەکانی روسیا و تورکیا گفتوگۆیان دەستپێکرد رۆژی هەینی (28 شوبات) تا هەوڵبدەن بارگرژییه‌كان کەمبکەنەوە دوای ئەوەی 33 سەربازی تورکیا لە هێرشێکی ئاسمانی رژێمدا لە سوریا کوژران.

کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی ترسی نیشاندا لە مه‌ترسیی پەرەسەندن دوای هێرشەکەی پێنجشەممەی هێزەکانی رژێمی سوریای پشتیوان بە روسیا لە پارێزگای ئیدلیب، کە لەوێ رژێم بەردەوامە لە هێرشە کوشندەکانی.

رێكخراوی روانگەی سوری بۆ چاودێری مافەکانی مرۆڤ رایگەیاند کوژراوەکانی تورکیا لەو هێرشە ئاسمانیانەدا بوون کە لە ناوچەکانی نێوان به‌را و بالون لە باکوری کەفر نەبل روویاندا.

پارێزگاری پارێزگای هاتای سه‌رسنووری تورکیا، رەحمی دۆغان وتی نزیکەی 32 سەربازی تورکیاش برینداربوون و رەوانەی تورکیا کران بۆ چارەسەر.

دوکەڵ لە ئاسمانی شارۆچکەی سەراقیب بەرزدەبێتەوە لە خۆرهەڵاتی پارێزگای ئیدلیب دوای بۆمبارانی هێزەکانی رژێمی سوریا لە 27 شوبات. [عارف تەمماوی/ئاژانسی فرانس پرێس]

دوکەڵ لە ئاسمانی شارۆچکەی سەراقیب بەرزدەبێتەوە لە خۆرهەڵاتی پارێزگای ئیدلیب دوای بۆمبارانی هێزەکانی رژێمی سوریا لە 27 شوبات. [عارف تەمماوی/ئاژانسی فرانس پرێس]

ئەم وێنەیە کە لە 29 تەمموز 2018 گیراوە کەشتیگەلی ئەدمیراڵ ماکارۆڤی روسی نیشاندەدات لە سان پیته‌رسبۆرگ. ئەو کەشتیە جەنگیە یەکێكه‌ لە دوو کەشتیگەلە جەنگیەکەی روسیا کە موشەکی کروزی لەسەر جێگیرە و لە 28 شوبات لە بۆسفۆروس پەڕییەوە بەرەو دەریای ناوەڕاست. [کیریل کودریاڤتسێڤ/ ئاژانسی فرانس پرێس]

ئەم وێنەیە کە لە 29 تەمموز 2018 گیراوە کەشتیگەلی ئەدمیراڵ ماکارۆڤی روسی نیشاندەدات لە سان پیته‌رسبۆرگ. ئەو کەشتیە جەنگیە یەکێكه‌ لە دوو کەشتیگەلە جەنگیەکەی روسیا کە موشەکی کروزی لەسەر جێگیرە و لە 28 شوبات لە بۆسفۆروس پەڕییەوە بەرەو دەریای ناوەڕاست. [کیریل کودریاڤتسێڤ/ ئاژانسی فرانس پرێس]

ئەو رووداوە دوای چەندین هەفتە هات لە بارگرژی به‌رده‌وام لەنێوان تورکیا و روسیادا و نیگەرانیی نێودەوڵەتی لێکەوتەوە له‌ بارودۆخی کارەساتباری خەڵکی ئیدلیب.

ئەوە بەرزترین ئاستی قوربانی بوو لەوکاتەوەی یەکەمینجار تورکیا دەستیوەردایە سوریا لە 2016 و ژمارەی کوژراوانی تورکیای لە ئیدلیب لەم مانگەدا گەیاندە 53.

تورکیا رایگەیاند كه‌ وەڵامی داوەتەوە بە لێدان لە زیاتر لە 200 ئامانجی رژێم بە درۆن و تۆپباران، گوایە 20 سەربازی رژێمی سوریای کوشتووە.

دوای چەند كاتژمێرێك لە هێرشەکە، تورکیا، کە 3.6 ملیۆن ئاوارەی سوریی لەخۆگرتووە، هۆشداریی دا لەوەی دەروازەکانی دەکاتەوە تا ئاوارەکان هەڵبێن بەرەو ئەوروپا.

یۆنان و هاوبەشەکانی لە یەکێتی ئەوروپا ترسیان لە شەپۆلێکی دیکەی ئاوارەکان هەیە لە سوریاوە دوای ئەوەی زیاد لە ملیۆنێك گەیشتنە ئەوێ لە 2015 پێش ئەوەی رێکەوتنێکی یەکێتی ئەوروپا و تورکیا بکرێت تا ئەو ژمارەیە کۆنترۆڵ بکرێت.

ئەوەی بارگرژییەکەی زیادکرد ئەوەبوو مۆسکۆ رایگەیاند دوو کەشتی جەنگی به‌ گەرووی بۆسفۆروسدا لە ئەستەنبوڵ تێده‌په‌ڕن به‌ بەرچاوی شارەکەوه‌.

بەڵام لە هەنگاوێکدا بۆ بەرگرتن بە قەیرانەکە، سەرۆکی روسیا ڤلادیمێر پوتین و هاوشانە تورکیەکەی رەجەب تەیب ئەردۆگان هەینی بە تەلەفۆن قسەیانکرد.

تورکیا هەینی داوای لە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی کرد تا ناوچەی دژەفڕین لە ئیدلیب دابمەزرێنێت.

گفتوگۆی کتوپڕ لەسەر قەیرانه‌كه‌

لەسەر داوای تورکیا، هەینی ئەنجومەنی کارگێڕیی ناتۆ گفتوگۆی کتوپڕی دەستپێکرد لەسەر قەیرانەکە و چووه‌ پاڵ هه‌ردووك نەتەوە یەکگرتوەکان و ئەمریکا بۆ داوای دەستبەجێ پوچەڵکردنەوەی بارگرژییەكان.

سکرتێری گشتی ناتۆ یەنس شتۆلتنبێرگ سەرکۆنەی رژێمی سوریا و روسیای کرد و داوای لێکردن کۆتایی بە تووندوتیژی بهێنن لە ئیدلیب و رایگەیاند كه‌ هاوپەیمانان رێکەوتوون لەسەر هێشتنەوەی ئەو هەنگاوانەی نراون بۆ بەهێزکردنی بەرگری ئاسمانی تورکیا.

وتیشی: "لەمڕۆدا هاوپەیمانانی ناتۆ پشتیوانی له‌ تورکیا دەکەن. بەرگری ئاسمانییان بەهێز دەکەین، فڕۆکەیەکی ئاواکسمان هەیە بۆ یارمەتیدانی پاراستنی ئاسمانی و سەردانی بەندەرەکانیشی دەکەین و پشتیوانیی لێ دەکەین بە چەندین رێگەی دیکە."

وتی: "بەڵام هاوپەیمانان بەردەوام بۆ رێگەی دیکە دەگەڕێن تا بزانن دەتوانن چیتر بکەن بۆ پشتیوانیكردنی زیاتری تورکیا."

هه‌روه‌ها وتی: "داوا لە روسیا و رژێمی [سوریا] دەکەین هێرشەکان بوەستێنن، هێرشی ئاسمانی هەڕەمەکی بوەستێنن و بەشداربن له‌ پشتیوانیكردنی هەوڵەکانی نەتەوە یەکگرتوەکان بۆ دۆزینەوەی چارەسەرێکی هەمیشەیی سیاسی و ئاشتیخوازانە بۆ قەیرانی سوریا."

نەتەوە یەکگرتوەکان پێنجشەممە داوای كرده‌ی دەستبەجێی کرد لە باکوری خۆرئاوای سوریا و هۆشداری دا لەوەی "مەترسی زیادتربوونی بارگرژی سات لە دوای سات زیاتردەكات".

وتەبێژ ستێفن دوجاریچ لە بەیاننامەیەکدا وتی: "سکرتێری گشتی بانگەوازی خۆی بۆ ئاگربەستی دەستبەجێ دووبارە دەکاتەوە و نیگەرانییه‌كی تایبەت دەردەبڕێت له‌ مەترسی بۆسەر مەدەنیەکان بەهۆی كرده‌ سەربازییە برەوسەندووەکانەوە."

دوجاریچ وتی سکرتێری گشتی نەتەوە یەکگرتوەکان ئەنتۆنیۆ گوتێرێس چاودێری دۆخەکەی دەکرد بە "نیگەرانی زۆرەوە" و "دووپاتیکردەوە كه‌ هیچ چارەسەرێکی سەربازی بۆ شەڕی سوریا نییە" و داوای پرۆسەیەکی ئاشتی کرد کە نەتەوە یەکگرتوەکان ئاسانکاری بۆ بکات.

هەینی، ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتوەکان کۆبوونەوەیەکی کتوپڕی لە كاتژمێری 4 دوانیوەڕۆ ئەنجامدا بۆ گفتوگۆکردن دەربارەی برەوسەندنی شەڕی سوریا.

نەتەوە یەکگرتوەکان بەردەوام هۆشداریی داوە لەوەی شەڕی ئیدلیب دەکرێت سەربکێشێت بۆ گەورەترین قەیرانی مرۆیی لەوکاتەوەی شەڕی ناوخۆی سوریا لە 2011 دەستیپێکرد.

بەڵام ڤیتۆکانی روسیا، کە زۆرجار چین پشتیوانییان لێ دەکات، کاری نەتەوە یەکگرتوەکانی لە سوریا پەکخستووە.

بەڕێوبەری سیاسەتی دەرەوە، جۆسێپ بۆرێل لە پۆستێکدا لە تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان هەینی وتی یەکێتی ئەوروپا نیگەرانە لەوەی دۆخی سوریا دەکرێت سەربکێشێت بۆ جەنگێكی تەواوەتی.

وتی: "مەترسی خزانە نێو پێکدادانێکی سەربازیی کراوەی نێودەوڵەتیی گەورە هەیە کە دەبێتە هۆی مەینەتی مرۆیی گەورە و مەدەنیەکان دەخاتە مەترسییەوە."

وتی یەکێتی ئەوروپا داوای هێورکردنەوەیه‌كی خێرا دەکات و "هەموو هەنگاوێكی پێویست دەنێت بۆ پاراستنی بەرژەوەندییە ئەمنیەکانی". وتیشی یەکێتیەکە لە پەیوەندیدایە لەگەڵ "هەموو لایه‌نه‌ گرنگه‌كان".

کەشتیە جەنگیەکان لە بۆسفۆروس دەپەڕنەوە

سوپای روسیا رایگەیاند کەشتیە جەنگیەکانی روسیا کە موشەکی کروزیان لەسەرە هەینی بە گەرووی بۆسفۆروسدا پەڕینەوە لەڕێگەیاندا بەرەو دەریای ناوەڕاست.

ئەو دوو کەشتییە جەنگییە -- ئەدمیراڵ ماکارۆڤ و ئەدمیراڵ گریگۆرۆڤیچ -- پێشتر بەندەری سێڤاستۆپۆلیان جێهێشت لە نیمچە دوورگەی قه‌رم و بە گەرووەکانی بۆسفۆروس و پاشان داردانێلدا تێپه‌ڕین.

وتەبێژێکی سوپای روسیا جەختیکردەوە لەوەی پەڕینەوەکە تەنیا هەنگاوێکی رۆتینی بووە، سەرەڕای کاتەکەی و ئەو راستیەی دوو کەشتیگەلی جەنگیی پڕ لە چەك لە یەك کاتدا پەڕینەوە.

وتەبێژی کەشتیگەلەکە، ئەلێکسی رولێڤ دیاریی نەکرد ئاخۆ کەشتیەکان بەرەو کوێ دەچن، بەڵام ئەو کەشتییە جەنگیانەی روسیا کە بە بۆسفۆروسدا دەپەڕنەوە بۆ دەریای ناوەڕاست بەشێوەیەکی ئاسایی بۆ پشتیوانیكردنی ئۆپەراسیۆنەکانی مۆسکۆ دەچن لە سوریا.

وەك دەوڵەتێکی سەر دەریای رەش، روسیا رێگەی پێدراوە کەشتیە جەنگیەکانی بەنێو بۆسفۆروسدا تێپه‌ڕین بەگوێرەی پەیماننامەی مۆنترۆی 1936 دەربارەی گەرووەکان.

بەگوێرەی بەندەکانی ئه‌و په‌یماننامه‌یه‌، تورکیا تەنیا کاتێك دەتوانێت رێبگرێت له‌ کەشتیەکانی روسیا گەر جەنگ هەڵگیرسابێت یان هەستبکات لەژێر هەڕەشەیەکی حەتمیی جەنگدایە.

ئه‌مریكا داوای کۆتاییهێنان به‌ هێرشه‌كه‌ دەکات

پێنجشەممە ئەمریکا داوایکرد رژێمی سوریا و روسیا کۆتایی بە ئۆپەراسیۆنە "قێزەون"ەکانیان بهێنن لە پارێزگای ئیدلیب و بەڵێنیدا پشتیوانی له‌ تورکیا بکات.

وتەبێژێكی وەزارەتی دەرەوە وتی: "پشتیوانی هاوپەیمانی ناتۆمان تورکیا دەکەین و بەردەوامین لە داواکردنی کۆتاییهێنانی دەستبەجێی ئەو هێرشە قێزەونەی رژێمی [سوریا] بەپشتیوانی هێزەکانی سەربە روسیا و ئێران ئەنجامیدەدەن."

"سەیری بژاردەکانمان دەکەین لەوەی چۆن بتوانین بە باشترین شێوە پشتیوانی له‌ تورکیا بکەین لەم قەیرانەدا."

وەزارەتی دەرەوە رایگەیاند كه‌ بەرپرسانی ئەمریکا هەوڵی بەدەستهێنانی زانیاری دەدەن لە هاوشانەکانیان لە تورکیا.

باڵیۆزی ئەمریکا بۆ ناتۆ، بەیلی هەچیسۆن، وەك کاردانەوەی بۆ راپۆرتە سەرەتاییەکان دەربارەی ژمارەی کوژراوان وتی ئەم رووداوە بۆته‌ هۆی "گۆڕانکارییەکی گه‌وره‌".

پەیوەندی نێوان ئەمریکا و تورکیا ساڵی رابردوو بەرەو خراپی چوو لەسەر دەستێوەردانی سەربازیی ئەنکەرە لە سوریادا و هه‌روه‌ها کڕینی سیستمی بەرگری موشەکی S-400 له‌ روسیا سەرەڕای هۆشدارییەکان لەلایەن هاوپەیمانانی ناتۆوە.

هەچیسۆن وتی: "بەهیواین سەرۆك ئەردۆگان ببینێت کە ئێمە هاوپەیمانی رابردوویان و داهاتوویانین و واز لە S-400 بهێنن."

وتیشی: "دەبینن كه‌ روسیا چییە، دەبینن لەئێستادا چی دەکەن و گەر هێرشبکەنە سەر سەربازە تورکەکان، ئەوە دەبێت لەسەروو هەرشتێکی دیکەوە بێت کە لەئێستادا لەنێوان تورکیا و روسیادا روودەدات."

ئەم بابەتەت بەدڵە؟

1 كۆمێنت
رێوشوێنەکانی کۆمێنت نوسین * واتە ئەم خانەیە پێویستە 1500 / 1500

زۆر جوانە

وه‌ڵام بده‌ره‌وه‌