لەوکاتەوەی رێکخراوی "دەوڵەتی ئیسلامی" (داعش) لە دەشتی نەینەوا دەرکرا لە کۆتایی 2016، ئێران هەوڵدەدات پێگەی ئایدۆلۆژی بەدەستبهێنێت لەو ناوچەیە.

نمونەی ئەمە خوێندنگەی ئیمام خومەینییە لە قەزای بەرتەلە لەگەڵ چەندین ناوەند و نوسینگەی کلتوری کە چەندین چالاکی ئەنجامدەدەن بە مەبەستی راکێشانی لاوان و هەرزەکاران و کاریگەری دانان لەسەر باوەڕیان لە خزمەتی کارنامەی ئێراندا.

بەڵام هەوڵەکانی ئێران بۆ کاریگەری دانان لەسەر خەڵکی عێراق زۆر خراپ شکستی هێناوە، بەگوێرەی دانیشتوان و چاودێران، چونکە سه‌لمێندراوه‌ كه‌ته‌بایی کۆمەڵایەتی و فرە ئێتنیكی لە ناوچەی دەشتی نەینەوا زه‌فه‌ری پێنابرێت.

دانیشتوویەکی ناوچەی دەشتی نەینەوا کە داوای کرد ناوی نەهێنرێت وتی: نفوزی ئێرانی "لەلایەن خەڵکی ناوچەکەوە لێرە باش پێشوازیی لێناکرێت."

بە دیارونای وت: "ئەو خێزانانەی گەڕانەوە بۆ ناوچەکە دوای رزگارکردنی، بەتەواوی سەرقاڵن بە چارەسەرکردنی کاروبارەکانیان و گەڕانەوە بۆ کارکردن و بەردەوامبوون لەسەر ژیانی رۆژانەی خۆیان و هیچ حەز بە چالاکیەکانی ئێران ناکەن و کاریگەریی لەسەریان نیە."

وتی رژێمی ئێران بەردەوام هەوڵی بڵاوکردنەوی ئایدۆلۆژیاکەی دەدات کە لەسەر بنەمای باوەڕی ویلایەتی فەقیهـ (فەرمانڕەوایی ئاخوندان) بنیاتنراوە.

وتی: "بەڵام هێشتا ناتوانن هیچ پێشڕەوییەك بەدەستبهێنن چونکە خەڵکەکە پەیوەستن بە شوناسی نیشتمانی و کلتوریی خۆیانەوە و کاردەکەن بۆ بەهێزکردنی پێکەوەژیان و ئاوێتەیی کۆمەڵایەتی."

وتیشی: "پرۆژەی ئێران بۆ به‌ده‌ستهێنانی باڵاده‌ستیی ئایدۆلۆژی له‌ ناوچەکە شكستی هێناوه‌ -- هەروەك داعش پێشتر هەوڵیدا و شکستی هێنا لە برەودان بە ئایدۆلۆژیای تیرۆریستی لەنێو دانیشتوانی نەینەوادا [لە هەوڵێکدا بۆ] گومڕاكردنی لاوان و هێنانه‌كایه‌ی نائارامیی مەدەنی."

رەگی قوڵی هه‌مه‌جۆری

ناوچەی دەشتی نەینەوا لە سێ قەزای کارگێڕی پێکهاتووە: حەمدانیە و شێخان و تەل کێف. دانیشتوانی ئەم قەزایانە یەکگرتوون و تێکەڵەیەکن لە مەسیحی، تورکمان، شەبەك، عەرەب و ئێزدی.

توێژەری سیاسی، غەیس تەمیمی وتی ئەم هه‌مه‌جۆرییه‌ "رەگی قوڵی کلتوریی هەیە کە ئێرانیەکان ناتوانن هەڵیکێشن و بە باوەڕی خۆیان جێی بگرنەوە".

بە دیارونای وت: "ئایدۆلۆژیای داعش بەشێوەیەکی بەهێز رەتکراوەتەوە لەلایەن خەڵکی نەینەواوە و تیرۆریستانیش بەتەواوی دڕندەیی و هێزی خۆیانەوە نەیانتوانی دانیشتوان ناچاربکەن به‌ په‌سه‌ندكردنی تووندڕەوییه‌ نامۆكه‌یان و لادانی ئایدۆلۆژییان."

وتی: "رژێمی ئێران داعشی کۆپیکردووە و شکستی هێناوە، لە ئەنجامدا، بەتووندی نائومێد بووه‌، چونکە ناتوانێت پشتیوانی و پشتگیری بدۆزێته‌وه‌ بۆ ئایدۆلۆژیا ئایینییه‌كه‌ی لە دەشتی نەینەوا و له‌ سه‌رانسه‌ری پارێزگاکەدا."

تەمیمی وتی: "خەونی سەرکردە ئێرانیەکان بۆ کردنی عێراق بە حەوشەی پشتەوەیان بەهێواشی ده‌ڕه‌وێته‌وه‌ چونکە تووڕەیی جەماوەری پەرەدەسێنێت دژی کارنامەی ئێران کە مەبەستی لاوازکردن و تێکدانی تەونی کۆمەڵایەتی و کلتوری عێراقیەکانە، بەتایبەتی لە پارێزگاکانی باشور."

وتیشی: "خۆپیشاندانەکان دژی کاریگەریی ئێرانلە شارەکاندا باشترین بەڵگەن بۆئەوەی عێراقیەکان پابەندی شوناسی خۆیان و دزەکردن و دەستێوەردانی ئێران رەتدەکەنەوە لە کاروباریاندا."

وتی هەروەها "دەربڕینێكی توڕەیی عێراقیەکانە دژی پاشاگەردانی و ئاژاوەگێڕی کە لەلایەن ئێرانیەکانەوە بەرامبەر بە وڵاتەکەیان دەکرێت".

'هەرگیز ملکەچی ویستی ئێران نابێت'

تەمیمی وتی خه‌ڵكی ئێرانیش توڕەییان پەرەدەسەنێت، کە وا دەکات رژێم لەبەردەم هەڕەشەی داڕوخاندا بێت.

"رژێمی ئێران په‌یامه‌كه‌ی لەدەستداوە ته‌نانه‌ت لەنێو ئێرانیەکان خۆشیاندا و لەئێستادا باری قورسی دژوارییه‌كی ئابوری بەهۆی رژێمه‌وه‌لەسەرشانیانه‌، لە ئەنجامی پشتیوانیی ئه‌و رژێمه‌دا بۆ تیرۆریزم لە ناوچەکە."

پسپۆڕی بواری ئاسایش، سوبحی نەدیم تۆفیق بە دیارونای وت: "ئێران دەشتی نەینەوا بە ناوچەیەکی ستراتیژی دەبینێت کە دەکرێت خزمەت بە پیلانەکەی بکات بۆ دەستڕاگەیشتن بە سوریا و دەریای ناوەڕاست لەڕێگەی عێراقەوە."

وتی ئەم گرنگییە جیۆپۆلیتیکیە وایکردووە ئێران بێوچان کاربکات بۆ سەپاندنی هەژمونی خۆی بەسەر ناوچەکەدا لەڕێی چەند چالاکیەکی ئایدۆلۆژی و کلتورییەوە، لەگەڵ پشتیوانیکردن لەو میلیشیا چەکدارانەی دڵسۆزی ئێرانن.

میلیشیای لیوای 30 کە لەلایەن وەعد قەدۆ (ئەبو جەعفەر شەبەکی)ه‌وه‌ به‌ڕێوه‌ده‌برێت و میلیشیای بزووتنه‌وه‌ی بابیلۆن (لیوای 50)کە لەلایەن رایان کلدانییەوە پێشەنگی دەکرێت، نمونەی ئەوانەن.

ئەم دوو میلیشیایە لەلایەن هێزی قودسی سوپای پاسدارانی شۆڕشی ئیسلامی ئێران (پاسداران)ەوە پشتیوانییان دەکرێت. لە تەمموز، ئەمریکا سزای سەپاند بەسەر سەرکردەکانی ئەو دوو میلیشیایەداکە تۆمەتبارکراون بە راستەوخۆ یان ناڕاستەوخۆ تێوەگلان لە "پێشێلکردنی تووندی مافی مرۆڤ".

تۆفیق وتی ناوچەی دەشتی نەینەوا نمونەیەکی بچوکی عێراقە و بەشێکی دانەبڕاوە لە نەتەوەکەمان و وتیشی: "هەرگیز ملکەچی ویستی ئێران نابێت."