بنیاتنانەوە لە ئەنبار هەنگاوی زۆر پرشنگداری بەخۆوە بینیوە سەرباری نەبوونی سەرچاوەی دارایی پێویست بۆ سڕینەوەی کاریگەریەکان و وێرانکاریەکانی بەسەریدا هاتوون لە ماوەی ئەو سێ ساڵەی دەسەڵات لە دەستی "دەوڵەتی ئیسلامی" (داعش) بووە.

بەرپرسان دەڵێن حکومەتی خۆجێیی لە چەند لایەکەوە لە هەوڵدایە بۆ سەرکەوتن بەسەر بەربەستەکانی بەردەم بنیاتنانەوەدا و بەربەستی گەورەش نەبوونی هاوکاری داراییە.

وتەبێژی ئەنجومەنی پارێزگای ئەنبار، عه‌ید عەماش، وتی ئەنبار "رووبەڕووی کەمی پارە بووەتەوە".

عەماش بە دیارونای وت: "پارێزگاکەی ئێمە تەنیا 3 ملیار دیناری عێراقی (2.5 ملیۆن دۆلار)ی وەرگرتووە لە بەشە بودجەی 17.4 ملیار دینار (14.6 ملیۆن دۆلار) کە ساڵی پار بۆی تەرخانکرابوو."

عەماش وتی ئەو بڕە تەنیا بەشی کاری بنیاتنانەوەیه‌كی سنووردار دەکات.

وتی پرۆژە گەورەکانی ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ پێویستە لەلایەن حکومەتی عێراقی و هاوپەیمانە نێودەوڵەتیەکانیەوە وەکو به‌رنامه‌ی گه‌شه‌پێدانی نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان، خەرجییان دابینبکرێن.

روونیشیکردەوە: "ئێمە [حکومەتی خۆجێیی] تەنیا سوودوه‌رگرین. داواکە بۆ دەسەڵاتەکان بەرز دەکەینەوە و چاوەڕێی جێبەجێکردن و رادەستکردنی دەکەین."

پشتگیری نێودەوڵەتی

وتی به‌رنامه‌ی گه‌شه‌پێدانی نه‌ته‌وه‌ یه‌كگرتووه‌كان پشتگیری له‌ 408 پرۆژەی بنیاتنانەوە دەکات و هەندێکیان تەواوبوون و ئەوانی دیکە ماون و هەندێکی دیکەیان دراونەتە کۆمپانیا پسپۆڕە تایبەتەکان.

ئەو پرۆژانە نۆژەنکردنەوەی قوتابخانەکان و پردەکان و ئاو و کێڵگەکانی وزە لەخۆدەگرن.

شەڕەکە وێرانکارییەکی زۆری بەسەر شارەکانی ئەنباردا هێناوە، زیاتریش لە شارەکانی رەمادی و فەلوجە، وێرانکاری لە هەندێك لە شارەکاندا گەیشتۆتە سەدا 80.

هه‌روه‌ها وتی: "پێشکەوتن لەسەرزه‌وی بەدیدەکرێت بەڵام پارێزگاکە پێویستی بە چەندین ملیار دینار هەیە بۆ چاککردنەوەی هەموو شتەکان وەك ئەوەی پێشتر چۆن بوون."

وتی ئەمەش تەحەدایەکی گەورەیە و دەمانەوێت بەسەریدا سەرکەوین بەوەی لە بەردەستماندیە." وتیشی: "ئێمە دەچینە لای وەبەرهێنەرە ناوخۆییه‌كان و بازرگان و باڵوێزی وڵاتە بیانیەکان بۆ ئەوەی یارمەتی هەوڵەکانی بنیاتنانەوە بدەن."

عێراق لە 2017 500 ملیۆن یۆرۆ (590 ملیۆن دۆلار)ی بەقەرز لە ئەڵمانیا وەرگرت و 350 ملیۆن دۆلاری دیکەشی بەقەرز لە بانکی جیهانی وەرگرت.

100 ملیۆن دۆلاری وەك هاوکاری لە کوەیت وەرگرت و چینیش 9 ملیۆن دۆلاری وەك کۆمەك پێ بەخشی.

جێگری بەرپرسی هاوکاریەکانی ئەمریکا لە باڵوێزخانەی ئەمریکا لە عێراق، جۆی هوود، لە 21 کانونی یەکەم وتی ئەمریکا نزیکەی 2 ملیار دۆلاری تەرخانکردووە بۆ بنیاتنانەوەی ئەنبار وەك بەشێك لە پرۆژەکانی به‌رنامه‌ی گەشەپێدانی نەتەوە یەکگرتووەکان لە عێراق.

جێگری سەرۆكی شارەوانی ئەنبار، عەلی فەرحان، وتی ئەو پارەیەی بۆ بنیاتنانەوە تەرخانکراوە لەو کۆمەك و قەرزانە لەلای حکومەتی خۆجێیی دانەنراون.

فەرحان بە دیارونای وت: "ئەو پارانە دانراون بۆ پرۆژەکانی بنیاتنانەوە لە رێگای فه‌ندی نیشتمانی و رێکخراوە نێودەوڵەتیەکانەوە بۆ ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ی ئه‌و ناوچانه‌ی له‌ ئۆپەراسیۆنە تیرۆریستیەکاندا زیانمه‌ندبوون."

وتیشی هەموو پارەکان لەلایەن کۆمەکبەخشەکانه‌وه‌ بەسەر وەزارەتەکانی عێراقدا دابه‌شده‌كرێن به‌ وه‌جبه‌ دوای تەواوبوونی هه‌ر قۆناغێكی پرۆژەیەك.

فەرحان وتی بنیاتنانەوە لە رەمادی و فەلوجە لە 2016 پرشنگداربووە و هەنگاوی باشیش دەنێت سەرباری کەمی کۆمەکە داراییەکان.

بە هەمەلایەنکردنی سەرچاوە داراییەکان

وتی وەزارەتی کۆچ و کۆچبەران "30 ملیار دینار (25.2 ملیۆن دۆلار)ی تەرخانکردووە بۆ چەند پرۆژەیەکی بچوك بۆ دابینکردنەوەی سه‌قامگیری، بەڵام هێشتا هەموو بڕەکە بەتەواوی نه‌دراوە."

وتیشی بانکی جیهانی بڕیاریداوە 25 ملیۆن دۆلار تەرخانبکات بۆ خەرجی بنیاتنانەوە لە پارێزگاکەدا بەڵام بڕیارەکە هێشتا جێبەجێنەکراوە.

هه‌روه‌ها وتی: "بڕوامان بە هەمەلایەنکردنی سەرچاوە داراییەکان هەیە. بانکی زانیاری و راپرسیە پێویستیەکانمان ئامادەکردووە بۆ ئەو پرۆژانەی پێویستە بەپەلە ئەنجامبدرێن و دەیدەین بە کۆنفرانسی کۆمەکبەخشەکان کە لە کوەیت [لە مانگی شوباتدا] دەبەسترێت."

فەرحان وتی حکومەتی عێراق هەڵمەتەکانی چڕکردۆتەوە بۆ ناونوسینی کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکان بۆ ئەوەی لە ئەنبار وەبەرهێنان بکەن.

وتیشی: "هەرێمەکەمان دەوڵەمەندە بە سەرچاوە سروشتیەکان و ئەمەش فاکتەرێکی گرنگە بۆ راکێشانی راستەوخۆی وەبەرهێنەرانی بیانی."

نوێنەرایەتیە فەرمیەکانی پارێزگای ئەنبار لەم دواییانەدا سەردانی چەندین وڵاتی بیانییان کردووە، وەك فەرەنسا و باشوری کۆریا، بۆ بینینی ئەو کۆمپانیایانەی خواستیانە وەبەرهێنانیان لە ئەنبار بکەن و پێشنیاری کاری هاوبەشی ئابوورییان بۆ کردوون.

سادق بەهادلی، مامۆستای بانك و دارایی لە زانکۆی موستەنسرییە، وتی خەرجیی سنووردار کێشەیەکە هەموو پارێزگاکانی گرتۆتەوە کە بەدەستی تیرۆریزمەوە دەناڵێن و تەنیا ئەنبار نیە.

ناوبراو بە دیارونای وت ئەوەش پەیوەندی بە ئاستی وێرانکارییەوە هەیە لەو پارێزگایانەدا و حکومەتی عێراق بەتەنیا ناتوانێت چاکی بکات لەکاتێکدا خۆی پارەی کەمە.

وتی زۆر گرنگە دەرگا بۆ وەبەرهێنان بکرێتەوە و کەشێکی کراوە بۆ ململانێی ئابووری دابینبکرێت بۆ ئەوەی پەرە بە بنیاتنان بدرێت.

ئەوەش باشکردنی بانکە ناوخۆییه‌كان لەخۆدەگرێت بۆ دابینکردنی قەرزی سوك بۆ دانیشتوانەکە بۆ ئەوەی هاوکاری پرۆژە بچوکەکانیان بکات بۆ چاکردنەوەی ماڵەکان.