سەرەکوەزیران حەیدەر عەبادی جار لەدوای جار دڵنیایی دا بە خەڵکی عێراق کە شەڕی داهاتوی وڵاتەکەیان شەڕی دژی بەڵای گەندەڵی دەبێت.

بەمدواییانەش ئه‌و په‌یمانه‌ی دا له‌ وتارێكیدا، شەممە (9 کانونی یەکەم) كه‌ تێیدا سەرکەوتنی عێراقی راگه‌یاند بەسەر رێکخراوی "دەوڵەتی ئیسلامی" (داعش)دا.

پێشتر، لە 21 تشرینی دووەم، سەرەکوەزیران بەڵێنی دا هەڵبکوتێتەسەر گەندەڵی دارایی و کارگێڕی لە هەموو دەزگاکانی حکومەتدا.

وتی: "شەڕی داهاتوو دژی گەندەڵەکان دەبێت." جەختیشیکردەوە لە پێویستی چاکسازی چڕوپڕی ئابوری لە هەردوو کەرتی گشتی و تایبەتدا.

وتیشی: "هەروەكچۆن [ئەندامانی] داعش بژاردەی خۆڕادەستکردن و مەرگیان خرایەبەردەم، ئەمڕۆ دەرفەتدەدەم بە تاکە گەندەڵەکان یان پارەی دزراوی گشتی بگەڕێننەوە یان ده‌چن بۆ زیندان."

هه‌روه‌ها وتی: "گەندەڵەکان ویستیان ئاگر لە عێراق بەربدەن و لە شەڕكردن دژی داعش خافڵی بكه‌ن. بەڵێن بە هەموو عێراقیەکان دەدەم کە سەرکەوتن بەسەر گەندەڵیدا بەدەستدەهێنین وەك چۆن بەسەر داعشدا بەدەستمانهێنا."

'دوو رووی یەك دراو'

پەرلەمانتاری عێراقی، فارس فارس، وتی: "هەڵگیرسانی شەڕ دژی گەندەڵی لەئێستادا هەنگاوێکی سروشتیە به‌دوای شەڕدا دژی تیرۆریزم، چونکە تیرۆریزم پشتده‌به‌ستێت بە پارەی نایاسایی و پارەشۆردنەوە و ساختەکاری."

فارس بە دیارونای وت گەندەڵی و تیرۆریزم دوو رووی یەك دراون.

وتی دەکرێت تیرۆریزم بگەڕێتەوە گەر رێگەبدرێت بە پارەی گەندەڵی لە سیستمەکەدا بمێنێتەوە و گەر گەندەڵی کارگێڕی و دارایی بەقوڵی له‌ دەزگاکانی حکومەتدا ره‌گداكوتێت.

وتیشی: "گەر بمانەوێت ئەو سەرکەوتنە بپارێزین کە دژی داعش بەدەستمانهێناوە، دەبێت بە دەستێکی پۆڵایین لە گەندەڵی بدەین و هەر سەرچاوەیەك ببڕین کە ره‌نگه‌ رێ به‌ تیرۆریزم بدات دووبارە لە وڵاتەکەدا بڵاوبێتەوە.

پەرلەمانتاری عێراقی لە پارێزگای نەینەوا، عەبدولڕەحمان لوه‌یزی، وتی کاریگەریی داڕوخێنەری گەندەڵی نەك تەنیا "لە پارەی راستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ بۆ گروپە تیرۆریستییەکان"دا دیارە بەڵکو لە لاوازیی دەزگاکانی حکومەتیشدا، لەنێویاندا سوپا.

لوه‌یزی بە دیارونای وت ئەمە رێ بە تیرۆریزم دەدات گەشەبکات و رەگدابکوتێت.

وتی: "دەزگا سەربازییه‌كانی دەوڵەتانی گەندەڵ خۆشیان گەندەڵ دەبن و لەئەنجامدا توانای رووبەڕووبوونەوەی تیرۆریزم سنورداردەکەن."

وتیشی شەڕی گەندەڵی گرنگترینە، چونکە پێویستە دڵنیابین له‌ رێگریكردن له‌ هەر کەسێك یان کیانێك کە پاڵپشتی مادیی تیرۆیرزم دەکات و رێی پێده‌دات بەهێزترببێت.

وتی "هەموو پێکهاتەکانی ئەم شەڕە ئێستا لەبەردەستدان،" هه‌ر لە ده‌سه‌ڵاته‌ گرنگه‌كانه‌وه‌، له‌وانه‌ نوسینگەی چاودێری دارایی و دەزگای دەستپاکی و پەرلەمان، تا ئەو یاسایانەی داڕێژراون بۆ رادەستکردنی گەندەڵەکان به‌ دادپەروەری.

هەنگاوی جددی پێویستە

پرۆفیسۆری زانسته‌ سیاسیه‌كان له‌ زانکۆی بەغدا، عەلی جبوری، بە دیارونای وت شەڕی دژی گەندەڵی "سەخت دەبێت بۆ بردنەوە".

وتی: "سەرچاوەی پارەی گەندەڵی بۆ گروپە تیرۆریست و توندڕەوەکان به‌ئاسانی وشكنابێت، گەر حکومەت دەست لەناودەست کارنەکات لەگەڵ هەموو کەرتەکانی کۆمەڵگە و گروپە سیاسیەکان لە وڵاتدا."

وتیشی پرۆسەکە سەختە و مەترسیداره‌، چونکە گەندەڵی کۆمەڵگەی تەنیوەته‌وه‌ و به‌درێژایی كات بەرگرییەکی بەرچاوی دروستکردووە بۆ پاراستنی بەرژەوەندیەکانی.

هه‌روه‌ها وتی: "لە ئەنجامدا وەستانەوە بەرامبەر خەڵکی یه‌كجار گەندەڵ ئاسان نابێت، بەڵام ئەرکێکی ئەستەم نیە."

جبوری وتی هەر هەڵمەتێکی دژە-گەندەڵی کە ئێستا رابگەیەنرێت، پشتگیرییه‌كی جەماوەری "بێوێنه‌" به‌ده‌ستدێنێت، چونکە هاوڵاتی ئاسایی زیانی پێگەیشتوە بەهۆی گەندەڵی و ئەو گەندەڵانه‌ی له‌ پۆسته‌كاندان.

وتیشی حکومەت پێویستە هەنگاوی جددی بنێت بۆ هەڵکوتانەسەر گەندەڵی و بەدەستهێنانی متمانەی خەڵك، وەك دەستبەسەرکردنی گەندەڵکارە گەورەکان و گەڕاندنەوەی ئه‌و پارە دزراوانه‌ی نێردراون بۆ وڵاتانی دەرەوە.

هه‌روه‌ها وتی سەرکەوتن لە شەڕی دژی گەندەڵیدا بە ویستی حکومەت و پشتگیری دەزگاکانی حکومەت، بەرپرسە پەروەردەیی و ئایینیەکان، رۆژنامەوانی و خێزانەکان و تاکەکان خۆیان دیاریده‌كرێت.