خواسته‌كانی روسیا بۆ دوای شەڕی ده‌بنه‌هۆی درێژەکێشانی مانەوەی سەربازیی لە سوریا و فراوانکردنی نفوزی سیاسی و ئابوریی ئه‌م وڵاته‌، پسپۆڕان بە دیارونایان وت.

وتیان ئەمەش ئه‌گه‌ری زۆره‌ سه‌ربكێشێت بۆناکۆکی لەگەڵ ئێران، چونکە سوپای پاسدارانی کۆماری ئیسلامی ئێرانیش (پاسداران) هەوڵدەدات مانەوەی خۆی لە سوریا بەهێزبکات.

سەرۆك ڤلادیمێر پوتین لە 7 تەمموز رایگەیاند کە هێزەکانی روسیا لە سوریا دەمێننەوە تا ئه‌وكاته‌ی لە بەرژەوەندی روسیادا بێت، سەرەڕای ئەوەیپێشتر رایگەیاندبوو کە ئەرکی روسیا لە سوریا تاڕادەیەکی زۆر کۆتاییهاتووە، ئاژانسی فرانس پرێس رایگەیاند.

پوتین لەکاتی په‌یامێكی تەلەفۆنیی پەخشکراوی ساڵانەدا بۆ خەڵکی روسیا وتی: "سوپاکەمان لەوێیە بۆ دەستەبەرکردنی بەرژەوەندییەکانی روسیا لە بەشێکی گرنگی جیهان."

وتیشی: "تا ئەوکاتەی سودی بۆ روسیا هەبێت لەوێ دەمێننەوە و هەروەها بۆ دەستەبەرکردنی پابەندییە نێودەوڵەتیەکانمان. هێشتا پلانی کشانەوەمان دانەناوە."

بەڵێنه‌كان و دواخستنه‌كان

پارێزەرێكی سوری, بەشیر بەسام, بە دیارونای وت: "روسیا دوو ساڵی رابردووی بەسەربردووە بە هەوڵی کات بەدەستخستن بۆ جێبەجێکردنی پلانی کۆنترۆڵکردنی بەشێکی گەوەی سویا."

وتی سەرەڕای بەڵێنه‌كان و راگەیاندنی جار لەدوای جاری هێزەکانی روسیا بۆ کشانەوە، "دەبینین هەموو ئەم لێدوانانە تەنیا قسەن و هێزە سەربازییەکانیان لە روسیا لەمڕۆدا لەهەمووکات چڕتر جێگیرکراون".

بەسام وتی هاوکات روسیا هەوڵدەدات هەژمونی سیاسی دەستەبەربکات بە واژۆکردنی رێکەوتنی دوولایەنە لەگەڵ رژێمی سوریا بۆ پێدانی شەرعیەت بە مانەوەی درێژخایەنی لە سوریا.

وتی لەڕووی سیاسییەوە، روسیا سەرپەرشتی پرۆسەی هێورکردنەوە و بەستنی رێککەوتنی داوە لەنێوان رژێمی سوریا و گروپەکانی ئۆپۆزسیۆندا، بەوجۆرەش نفوزی ئێران لە چەندین ناوچەدا پەراوێزدەخات.

وتی: "روسیا دەستدەگرێت بەسەر سوپای سوریادا و هێزی حکومی و ناحکومی دروستدەکات [و پشتگیریشیان دەکات]،" وەك گروپی واگنەرو هێزی بژاردەی پڵنگەکانی سوپای سوریا (هێزی نیمر).

وتی سوریا "بێگومان شایەتی پێکدادانی روسیا و ئێران دەبێت لە داهاتوویەکی نزیکدا" و وتیشی کە "سامان و سەرچاوەی خەڵکی سوریا بەردەوام لەلایەن روسیا و ئێرانەوە تاڵان دەکرێت بەپاساوی پشتگیریکردنی سوریا و قۆناغی دوای شەڕ".

قۆناغی دوای شەڕ

ئابوریناس و مامۆستا له‌ زانکۆی عەین شەمس، شاهیر عەبدوڵا، بە دیارونای وت: "روسیا ماوەیەکە پشتگیریده‌كات له‌ رژێمی سوریا بۆ دەستەبەرکردنی هەژمونی سیاسی و ئابوری و سەربازیی خۆی لە قۆناغی دوای شەڕدا."

وتی له‌و قۆناغەدا هەوڵی بنیاتنانەوە و کێبڕکێی دەستبەسەراگرتنی یەدەگی نەوت و گازی سوریا دەستپێدەکات، بەتایبەت لە ناوچەی بادیەی سوریا (بیابان).

عەبدوڵا وتی روسیا بنکەی سەربازیی تەرتوسی فراوانکردووە و هێزەکانی بەتەواوی کەناراوەکەدا بڵاوکردۆتەوە و هەروەها دەستیگرتووه‌ بەسەر فڕۆكه‌خانه‌ی سه‌ربازیی همه‌یمدا.

لە باری ئابورییەوە، رێککەوتنەکانی روسیا تەندەرێکی تایبەتی تێدایە -- هێشتا هەڵپەسێردراوە، بەڵام کۆمپانیاکانی وزەی روسیا سوورن لەسەر زیندووکردنەوەی -- بۆ گەشەپێدان بە یەدەگی گازی ناو ده‌ریای سوریا لە بلۆکی 12.

تەنیا لە 2016، روسیا گرێبه‌ستێكی ئیمزاكرد به‌ 1 ملیار دۆلار بۆ ژێرخان و شتی تر. لە کانونی یەکەمی هەمان ساڵدا، کۆمپانیای روسیی ئێڤرۆ پۆلیس رێککەوتنێکی لەگەڵ رژێم واژۆکرد بۆ پاراستنی بیرە نەوتەکان بەرامبەر به‌ له‌سه‌دا 25 پشك لە بڕی بەرهەمهێنان.

عەبدوڵا وتی کۆمپانیای سترۆیترانسگازی روسی دەستیکردووە بە کاری چاککردنەوە لە كانه‌كانی فۆسفاتی سوریا و کاری دەرهێنانیش لە ناوچەی تەدمور.

وتیشی: "روسیا خۆی سه‌پاندووه‌ وەك فرۆشیارێكی سه‌ره‌كیی گەنم به‌ سوریا و به‌وشێوه‌یه‌ش ئەمنیەتی خۆراکی سوریای گرتۆته‌ده‌ست."

خواسته‌ ئابورییه‌كان

ئەفسەرێكی خانەنشینکراوی سوپای میسر، لیوا یەحیا مەحمود عەلی، وتی: "پێکدادانێك بەڕێوەیە لەنێوان مۆسکۆ و تاراندا لەسەر سوریا، چونکە هەردوو وڵات گەورەترین پشکی قازانجی [دوای شەڕ]یان دەوێت."

ناوبراو بە دیارونای وت هەردوو وڵات خواستی ئابورییان هەیە لە سوریا، "سەرەتا بۆ قەرەبووکردنەوەیان بەرامبەر ئاستی بەشدارییان لە شەڕی سوریادا و دواتریش بۆ کێشانەوەی قازانج لە ساڵانی داهاتوودا".

ئاماژەی به‌وه‌ش کرد كه‌ هەردوو وڵات هاوبەشی دوولایەنەیان دامه‌زراندووه‌ و واژۆی رێککەوتننامەی درێژخایەنیان کردووە لەگەڵ رژێمی سوریا.

وتی ئێران دەیەوێت سوریا بەشێك بێت لە ناوچەی نفوزی و ئاماژەشیکرد بەوەی ئەوە بەشێکی دانەبڕاوە لە پرۆژەیهێڵێکی زەمینی كه‌ تاران دەبەستێتەوە بە دەریای ناوەڕاستەوە.

وتیشی هاوکات "روسیا سوود دەبینێت لە بوونی خۆی لە سوریا و بەشداریی راستەوخۆی لە شەڕدا بۆ برەودانه‌ بە چەکەکانی". هه‌روه‌ها ئاماژەی کرد بەوەی زیاد لە 160 چەکی نوێ تاقیکراونەتەوە لە بەرەکانی شەڕدا لە سوریا.