وەك بەشیك لە هەوڵێکی گشتی بۆ بەهێزکردنی پەیوەندیەکانیان، عێراق و سعودیە دەروازەی عەرەریان کردەوە دوای 27 ساڵ لە داخستنی، ئەمەش هەنگاوێکی گەورەیە لە لێکنزیککردنەوەی ئەوە دوو وڵاتە، شارەزایان بە دیارونایان وت.

دەروازەکە بەشێوەیەکی کاتی کرایەوە لە 8 ئاب وەك هەر ساڵێك بۆ رێگەدان بە زیارەتکارانی عێراق بۆ مەککە تا لەوێوە بپەڕنەوە.

لەگەڵ ئەوەشدا ئەمساڵ دەروازەکە بە کراوەیی دەمێنێتەوە کە کاتی کردنەوەی فەرمی و هەمیشەیی دەروازەکە بۆ هەفتەی یەکەمی ئەیلول دانراوە.

کردنەوەی دەروازەکە لە ئەنبار رێکخرا کاتێك سەردانی نێوان بەرپرسانی هەردوو وڵات وەك بەشێك لە رێککەوتنێكی سیاسیی نێوان عێراق و شانشینی سعودی بە لەبەرچاوگرتنی بەرژەوەندیی هاوبەش.

رێگەیەکی گرنگی بازرگانی

ئەندامی لیژنەی ئابوری له‌ ئەنجومەنی پارێزگای ئەنبار، فەهه‌د میشعان، وتی کردنەوەی ئەو رێگا زەمینییە هەنگاوێکی گەورەیە کە رەنگدانەوەی ئه‌وله‌ویه‌ته‌كانی سیاسەتی دەرەوەی عێراقە.

میشعان بە دیارونای وت: "سەرەڕای سودە ئابورییە گەورەکانی کردنەوەی دەروازەکە، ئەوە تاکە رێگای زەمینییە بەکاربێت بۆ گواستنەوەی کەلوپەل و خزمەتگوزاریی بازرگانی لەنێوان ئەو دوو وڵاتەدا."

ئەمە هانی ئاڵوگۆڕی ئابوری دەدات لەنێوان عێراق و سعودیەدا.

وتیشی:"بەرهەمە سعودییه‌كان خواستی زۆریان لەسەرە له‌لای بەکاربەرانی عێراقی کە وادەکات دەروازەکە ببێتە یەکێك لە دەروازە هەرە گرنگه‌كان و تەوەری هاوردەکردن بۆ عێراق."

هەروەها وتی حکومەتی فیدڕاڵ لە بەغدا داهاتی گەورە دەچنێتەوە لە گومرگ و باج کە لە دەروازەکەدا جێبەجێدەکرێن.

ئاماژەشیدا بەوەی هەرچەندە دەروازە سنورییەکە ده‌كه‌وێته‌ژێر به‌رپرسیارێتیی حکومەتی فیدڕاڵی، یاسا هێشتا رێگە دەدات بەگواستنەوەی لەسه‌دا 35 بۆ له‌سه‌دا45ی داهاتەکەی بۆ حکومەتی ناوخۆیی.

ئەمە رێگەدەدات بە خەرجیی زیاتری گشتی لە ئەنبار لەکاتێکدا کە زۆر پێویستی بە سەرچاوەی دارایی هەیە بۆ بنیاتنانەوە.

مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ نیگەرانیە ئەمنیەکان

دەروازەکە بەستراوەتەوە بە رێگای سەرەکی نێودەوڵەتییه‌وه‌ به‌ره‌و بەغدا کە بەناوجه‌رگه‌ی بیابانی ئەنباردا دەڕوات کە رێکخراوی "دەوڵەتی ئیسلامی" (داعش) چەندین کەمین و هێرشی تێدا ئەنجامداوە.

ئەندامی ئەنجومەنی پارێزگای ئەنبار، نەعیم کەعود، بە دیارونای وت: "ئەگەر یەکەیەکی تر جێگیربکرێت بۆ پاراستنی ئەو رێگایەی دەچێتە دەروازەکە، ئەوا له‌سه‌دا 100 سەلامەت دەبێت." ئاماژەشیدا به‌وه‌ی کەژاوەی زیارەتکارانی عێراقی بەڕێگاکەدا تێپەڕیوون بەبێ هیچ رووداوێك.

وتیشی بۆ دڵنیابوون لەوەی ئاسایش پارێزراوە، ده‌بێت پلانێکی ئەمنی هاوشانی له‌شكركێشییه‌كی به‌رده‌وامی سەربازی دابنرێت بۆ پاراستنی هەردوو رێگاکە و دەروازەکە.

هه‌روه‌ها وتی: "نامانەوێت بەرپرسیارێتی پاراستنی رێگا نێودەوڵەتیەکە [کە دەچێتەوه‌ سه‌ر دەروازەکە] بدەینە پۆلیسی ئەنبار. وەزارەتی ناوخۆ پێویستە هێزێکی تایبەت دابینبکات بۆ پاراستنی رێگا دەرەکیەکان و ئێمەش هیوادارین لیوایەکی پاسەوانی سنور دابینبکەین بۆ پاراستنی دەروازەکە."

ئەندامی ئەنجومەنی ئەنبار، فالح عیساوی، بە دیارونای وت بەغدا دەریخستووە جددییە لە کردنەوەی دەروازەکە بە دانانی هێزی ئەمنی زیاتر بۆ پاراستنی لەگەڵ رێگای سەرەکی بەغدا.

وتی: "رێگاکە تەواو سەلامەتە بۆ دەستپێکردنی چالاکی بازرگانی و رۆیشتنی کەلوپەل."

کەمکردنەوەی هەژمونی ئێران

هاوکات شارەزایان دەڵێن له‌كاتێكدا سوپای پاسدارانی ئێران سودی لە کێشەکانی رابردووی نێوان عێراق و سعودیە بینیوە بۆ فراوانکردنی هەژمونی خۆی لە عێراقدا لەرێگای پێکهێنانی میلیشیاكانه‌وه‌، کردنەوەی دەروازەکە رێگایەکە بۆ کەمکردنەوەی ئەو هەژمونە.

ئەفسەرێکی خانەنیشینی سعودی و لێپرسراوی سەربازی، لیوا مەنسور شەهری، وتی کردنەوەی دەروازەی عەرەر نیشانەی ئه‌وه‌یه‌ کە ئەو کێشانە دەتوێنەوە، له‌كاتێكدا عێراق و سعودیە گەیشتوونەتە رێککەوتنێکی سیاسی و تێکەڵکردنی ستراتیژیەکان.

شەهری بە مەشاریقی وت کردنەوەی دەروازەکە خواست و پابەندبوونی هەردوو وڵات پیشاندەدات بۆ چاککردنەوەی مەودای ستراتیژی لە پەیوەندیەکانیاندا.

وتیشی تێكه‌ڵاویی پێکهاتەی جوگرافی و کۆمەڵایەتی موژده‌ی باشترین پەیوەندی ده‌ده‌ن، کە پێدەچێت ئێستا دەرکەوێت، هه‌روه‌ها پابەندبوونی هاوبەشیش به‌ شەڕکردنه‌وه‌ دژی تیرۆریزم.

وتی هەروەها چالاکیی گەشەکردووی بازرگانیش یارمەتیدەر دەبێت بۆ کەمکردنەوەی هەژمونی سوپای پاسداران، چونكه‌ ئاڵوگۆڕی بازرگانی ناوچە سنورییه‌کانی عێراق و سعودیە دەبوژێنێتەوە و پەیوەندییەکانی هەردوو وڵات بەهێزدەکات.

وتیشی بەشێوەیەکی سەرەکی پەیوەندیی خێڵه‌كی و کۆمەڵایەتی پێشکەوتوش یارمەتیدەردەبێت لە تێکشکاندنی ژینگەی باڵادەستی ئێران لە عێراقدا.

هەروەها وتی: "نیشانە سەرەتاییەکانی هەماهەنگی ئەمنی دیارن لە هاوكاریی ئەمنیدا لە دەروازەکە لەهەردوو لاوە بۆ پاراستنی ئەو رێگایانەی دەچنەوه‌ سه‌ر دەروازەکە."