گفتوگۆی ئاشتی لەنێوان رژێمی سوریا و گروپەکانی ئۆپۆزسیۆن لە ئاستانەی پایتەختی کازاخستان، سێشەممە (24 کانونی دووەم)، "میکانیزم"ێكی هاوبەشی لێكه‌وته‌وه‌ بۆ چاودێریکردنی ئاگربەستە لاوازەکەی سوریا، ئاژانسی فرانس پرێس رایگەیاند.

بەڵام چارەسەرێکی سیاسیی هەمیشەیی بۆ شەڕەکە هێشتا دوورەدەستە، ئەمەش دوای ئەوەی لایەنە ناکۆکەکان دوو رۆژ لە گفتوگۆی ناڕاستەوخۆدا بوون.

تورکیا، روسیا و ئێران، سێ سەرپەرشتیاری سەرەکیی دانوسانەکانی ئاستانە، دروستکردنی "میکانیزمی سێ قۆڵیی بۆ چاودێرییکردن و دڵنیابوون لە پابەندبوون بە ئاگربەست"ەکەی کۆتایی کانونی یەکەمیان راگەیاند.

سێ سەرپەرشتیارەکە رێککەوتن لەسەر ئەوەی گروپە ئۆپۆزسیۆنەکان دەبێت بەشداربن لە خولێکی نوێی گفتوگۆی ئاشتی کە بڕیارە نەتەوە یەکگرتووەکان مانگی داهاتوو لە جنێڤ رێکیبخات.

دوایین بەیاننامەی روسیا، ئێران و تورکیا، کە لەلایەن وەزیری درەوەی کازاخستان قەیرەت عەبدڕەخمانۆڤەوە خوێندرایەوە، رایگه‌یاند: "هیچ چارەسەرێکی سەربازیی بۆ شەڕی سوریا نیە و... تەنیا دەتوانرێت لەڕێی پرۆسەی سیاسییەوە چارەسەربکرێت."

'نەبوونی بەرەوپێشچوونی بەرچاو'

وابڕیاربوو لە کۆبوونەوەکەدا بۆ یەکەم جار دانوسانی رووبەڕوو لەنێوان رژێم و ئۆپۆزسیۆنی چەکدار روووبدات لەو کاتەوەی شەڕی سوریا هەڵگیرسا لە 2011دا، بەڵام ئۆپۆزسیۆن کشایەوە و میانگیرەکانیش ناچاربوون لەنێوان دوو لایەنەکەدا هاتووچۆ بکەن.

دانوسانکاری ئۆپۆزسیۆن محەمەد عەلوش بە ئاژانسی فرانس پرێسی وت "کەللەڕەقی ئێران و رژێم" بەرپرسیاربوون لەوەی "بەرەوپێشچوونی بەرچاو" لە دانوسانەکاندا روونەدات.

دوایین دەستپێشخەریی دبلۆماسیی بۆ کۆتاییهێنان بە خوێنڕژان دوای مانگێك هات لەوەی هێزەکانی رژێم بەتەواوی دەستیانگرت بەسەر شاری حەلەبدا.

ئاگربەستێك، کە لەلایەن روسیا و تورکیاوە سازکرا، لە کانونی یەکەمەوە لەگۆڕێیە، بەڵام هەردوولا، ئۆپۆزسیۆن و رژێم، سکاڵایان لەدەست پێشێلکاریی چەندجارە کردووە.

ئۆپۆزسیۆن -- کە سووربوو لەسەرئەوەی گفتوگۆی ئاستانە بەکاردەهێنێت تا فشار بخاتە سەر رژێم بۆ رێزگرتن لە ئاگربەستەکە -- دووشەممە رەتیکردەوە بەشداریی لە گفتوگۆی راستەوخۆدا بکات لەگەڵ رژێم، چونکە [رژێم] بەردەوامبوو لەسەر هێرشەکانی بۆ سەر وادی بەرەدا لە دەرەوەی دیمەشق.

'یەك ئامانج'

دانوسانکاری رژێم بەشار جەعفەری دوای کۆتایی گفتوگۆکان وتی کۆبوونەوەکە "سەرکەوتووبووە لە دەستڕاگەیشتن بە ئامانجی پتەوکردنی دەستبەردان لە دوژمنکاریی بۆ ماوەیەکی دیاریکراو، کە رێگەخۆشکەرە بۆ گفتوگۆ لەنێوان سوریاییەکاندا".

بەڵام لەوکاتەدا هیچ وردەکارییەکی تەواو نەدرا دەربارەی میکانیزمە سێ قۆڵییەکە بۆ بەهێزکردنی ئاگربەست و چۆنێتی چارەسەرکردنی کێشە ئاڵۆزترەکان.

نوێنەری نەتەوە یەکگرتووەکان لە سوریا ستیفن دی میستورا وتی رێکخراوەکەی ئامادەیە بۆ هاریکاریی بۆ گەشەپێدانی میکانیزمەکە و "دڵنیابوون لەوەی [ئاگربەستەکە] یارمەتی پتەوکردنی جۆرێتیی ئاگربەستەکە دەدات".

ئۆپۆزسیۆن داوای وەستاندنی هێرشەکانی رژێمی بۆ سەر وادی بەرەدا کردووە، کە ناوچەیەکی 15 کیلۆمەتری باکوری-خۆرئاوای دیمەشقە، بەڵام جەعفەری سووربوو لەسەر ئەوەی ئۆپەراسیۆنەکان لەوێ بەردەوامیان دەبێت.

لەوێ قسەی توند و جوێنی زۆر لەنێوان دوو شاندەکەدا دەبیسترا.

هەروەها هێشتا نازانرێت سێ رێکخەرەکە، روسیا، تورکیا و ئێران، چۆن جیاوازییەکانی نێوانیان دەربارەی رۆڵی گفتوگۆکان پینەکردووە.

ئەندامێکی شاندی ئۆپۆزسیۆن دووشەممە بە ئاژانسی فرانس پرێسی وت کە گروپەکەی قایلە بەوەی روسیا وەك لایەنی دڵنیاکەرەوە لە ئاگربەستی ئێستا رۆڵ ببینێت، بەڵام نەك ئێران، کە کۆنترۆڵی ئەو هێزە سەربازییە دەکات کە بۆ رژێمی سوریا شەڕدەکات.

هاوکات رژێمی سوریا رایگەیاند رەتیدەکاتەوە گفتوگۆ لە ئاستی حکومەتدا بکات لەگەڵ تورکیا یان هەر بەڵگەنامەیەك واژۆ بکات کە واژۆی بەرپرسێکی تورکی پێوەبێت.

لە دەستپێکی شەڕی سوریاوە کە لە 2011دا هەڵگیرسا، زیاد لە 310,000 کوژراون و زیاد لە نیوەی خەڵکی وڵاتەکە ئاوارەبوون.