هه‌واڵه‌كانی عێراق
ئاساییش

پەرلەمەنتارانی عێراقی بەوریاییەوە لە میلیشیا هەوادارەکانی ئێران دەڕوانن

خالید تائی

چەکدارانی عێراقی سەربە رێکخراوی بەدر بەشداریدەکەن لە راهێنانێکدا لە شاری بەسرە لە باشوری عێراق لە 30 نیسان 2015. [حەیدەر محەمەد عەلی/ئاژانسی فرانس پرێس]

چەکدارانی عێراقی سەربە رێکخراوی بەدر بەشداریدەکەن لە راهێنانێکدا لە شاری بەسرە لە باشوری عێراق لە 30 نیسان 2015. [حەیدەر محەمەد عەلی/ئاژانسی فرانس پرێس]

لەکاتێکدا هەموو چاوەکان روو لە گرتنەوەی موسڵن، دواهەمین قەڵای "دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام" (داعش) لە عێراق، نیگەرانی لەنێو کۆڕوکۆمەڵە سیاسیەکانی عێراقدا لەزیادبووندایە بەرامبەر بەرزبوونەوەی ئاستی کاریگەریی ئەو میلیشیا چەکدارانەی هاوپەیمانی ئێرانن.

پەرلەمەنتاران نیگەرانن لە دەرەنجامە نەرێنیەکانی ئەو کاریگەرییە، بەتایبەتی کاتێك شەڕ دژی داعش هێوردەبێتەوە و گفتوگۆی جددی دەستپێدەکات دەربارەی ئەوەی چۆن سەقامگیری پتەوبکرێت لە عێراقدا و پشتگیری لە ئاشتیی مەدەنی بکرێت.

ئەو پەرلەمەنتارانە وتیان بە بوونی هەزاران چەکدار لە ریزەکانی ئەو میلیشیا جۆراوجۆرانەدا کە هاوپەیمانن یان راستەوخۆ پشتگیری دەکرێن لەلایەن سوپای پاسدارانی ئێرانەوە، هەڕەشە لەسەر ئاسایشی ناوخۆی عێراق هێشتا بەردەوامدەبێت دوای نەمانی مەترسیی داعشیش.

هەندێك لەو گروپانەش بریتین لە رێکخراوی بەدر (پێشتر لیوای بەدر)، عەسایب ئەهل ئەلحەق، سەرایا ئەلسەلام، لقی عێراقی حیزبوڵا، ئەلنوجەبا، لیوای خۆراسانی و لیوای سەید ئەلشوهەدا، جگە لە دەیان پێکهاتەی چەکداریی پچوکتر.

چەند سەرکردەیەك کێبڕکێ لەسەر سەرکردایەتییان دەکەن، لەوانە جەمال جەعفەر ئیبراهیم (ئیبراهیمی) ناسراو بە ئەبو مەهدی موهەندیس، هەروەها هادی عامری، ناسراو بە ئەبو حەسەن عامری، سەرکردەی رێکخراوی بەدر کە پەیوەندییەکی مێژویی لەگەڵ رژێمی ئێران هەیە.

بەوتەی پەرلەمەنتاری عێراقی و سەرۆکی فراکسیۆنی حەل (چارەسەر)، محەمەد کەربولی، مەترسیی زیادبوونی کاریگەریی ئەو گروپانە لە "سروشتی روبەڕوکاری و کەللـەرەقیانەوە"ەوە سەرچاوەی گرتووە.

کەربولی بە دیارونای وت: "ئەم گروپانە کە ئێستا لەدژی داعش شەڕدەکەن لەڕاستیدا لەسەر زۆر بابەت ناکۆکن." ئەمەش ئەگەری ئەوەی هەیە "بگۆڕێت بۆ پێکدادانی چەکدارانە دوای ئەوەی پەردە بەسەر دواهەمین شەڕ لەگەڵ داعشدا دادەدرێتەوە".

وتیشی: "تەحەدایەکی تر پەیوەندیی هەیە بەوەی چۆن دەتوانین کۆنترۆڵی ئەندامانی ئەو گروپانە بکەین و لەخۆیان بگرین. چەکداری هێندە کەللـەڕەقیان تێدایە کە تەنها زمانی چەك و شەڕ تێدەگات و ئەمەش سەرچاوەی نیگەرانییەکی گەورەیە چونکە سەقامگیری و ئاوەدانی و پێشکەوتن نابێت کاتێك هەندێك خۆیان لەسەرو دەوڵەتەوە ببینن و مل بۆ یاسا کەچنەکەن."

هەروەها وتی: "دەبێت لەئێستاوە حکومەت هەنگاوبنێت بۆ سنوردارکردنی چەكهەڵگرتن تەنها بۆ هێزە ئەمنیەکان و پتەوکردنی رۆڵیان، چونکە ئەوان ئەو هێزەن دژی هەرکەس دەوەستنەوە کە پێشێلی یاسا و ئارامی بکات."

کەربولی داواشی لە حکومەت کرد تا بە سەختی کاربکات بۆ زیادکردنی هاوکاری و ئاسایشی کۆمەڵایەتی لەنێوان خەڵکی عێراقدا، چونکە ئەوە "فاکتەرێکی سەرەکییە بۆ مسۆگەرکردنی سەقامیگیری و پێشکەوتنی وڵات".

میلیشیا پڕچەکەکان

ئەو میلیشیایانەی لەلایەن سوپای پاسدارانەوە پشتگیری دەکرێن یان هەواداریانن، خاوەنی چەکی سوك و قورسن، لەوانە دەبابە، هاوەن، موشەکهاوێژی زەمین-بۆ-زەمین، موشەکی دژە فڕۆکە و هەروەها درۆن (فڕۆکەی بێفرۆکەوان) بۆ چاودێری.

جگە لەوانەش، ئەم میلیشیایانە دەزگای هەواڵگری و راگەیاندنیشیان هەیە کە بەردەوام راپۆرت دەربارەی جموجۆڵەکانی چەکدارانی داعش بڵاودەکەنەوە لەلایەن سەرچاوەی "ئاشکرانەکراوەوە".

بەوتەی سیاسی عێراقی و پەرلەمەنتاری پێشوو، مستەفا هیتی، کە رژێمی ئێران تۆمەتباردەکات بە "بەئاشکرا و راستەوخۆ دەستێوەردان لە کاروباری عێراقدا"، ئەم رژێمە ئامانجی بەسەربازیکردنی عێراقە لەڕێگەی چەکدارکردن و راهێنانی میلیشیاکانەوە.

هیتی بە دیارونای وت کە راگەیاندنەکان زۆرجاران وێنەی فەرماندەی سوپای پاسداران قاسم سولەیمانی پیشاندەدەن لەگەڵ فەرماندە و چەکدارانی میلیشیاکان لە جێگای جۆراوجۆری وڵاتدا.

وتیشی: "ئەمەش زۆر بەڕونی ئەوە پیشاندەدات کە ئەو دەستێوەردانە چەند قوڵدەبێتەوە. ئەمڕۆ ئێران چەك و راهێنان بۆ گروپە چەکدارە عێراقیەکانی هەواداری دابیندەکات و هەوڵێكی ترسناك و بەردەوامیش هەیە بۆ بەسەربازیکردنی خەڵکی عێراق کە هەرەشە لە هاوکاری و بونیاد و ئاییندەی خەڵك دەکات."

وتی گرنگە "ئەم کاریگەرییە سنورداربکرێت و رێگا نەدرێت عێراق ببێتە جێگای ناکۆکی خوێناوی لەنێوان گروپە چەکدارەکاندا بە ناوی لایەنگیری و جیاوازەکانیانەوە".

هەروەها وتی: "لەئێستادا پێویستمان بەوەیە هەموو هەنگاوێك بنێین بۆ چەکدارکردن و راهێنانی هێزەکانی سوپا و پۆلیس و هاندانی لاوان بۆ پەیوەندیکردنی خۆبەخشانە بە ریزەکانی ئەم دەزگا فەرمیانەوە."

پێویستی بە 'نەخشەڕێگایەکی روون'

پەرلەمەنتاری عێراقی لە فراکسیۆنی ئیتیحادی قیوا، رەعد دەهلەکی، جەختیکردەوە لە گرنگی "دانانی نەخشەڕێگایەکی روون" بۆ رێگرتن لە مەترسیەکانی ئەوەی ناوی لێنا "ئاژاوەی چەکدارانە" لە عێراق.

دەهلەکی بە دیارونای وت: "دەبێت بڕیاری یەکلاییکەرەوە بدەین. کاتێك شەڕی موسڵ کۆتایی پێدێت، نامانەوێت هیچ جۆرە چەکێك لە هیچ شوێنێك و لەدەست هیچ کەسێکدا بمێنێتەوە."

وتیشی بوونی چەك و ئەو گروپانەی لەدەرەوەی دەوڵەت چالاکن بەمانای ئەوە دێت کە عێراق لە گێژاوێكی توندوتیژی و وێرانکاریدا دەمێنێتەوە.

هەروەها وتی: "لەوەداین داعش دابمرکێنینەوە و سەرکەوتنی کۆتایی رابگەیەنین و کاتێك ئەرکی لەناوبردنی تێرۆریزم جێبەجێکرا، پێویستمان بە هەوڵی بێوێنە دەبێت بۆ پتەوکردنی سوپا و هێزەکانی پۆلیسی عێراق وەك دەزگای فەرمیی بەرپرسیار لە ئاسایش و ئەمنیەتی وڵات."

دەهلەکی وتی: "گرنگە یەکگرتوویی و سەربەخۆیی بڕیاردانی سیاسی لە عێراقدا پتەوبکەین وەك بەشێك لە دیدگایەکی نیشتمانی بۆ خۆبەدوورگرتن لە هەر کاریگەری یان دەستێوەردانێکی دەرەکی لەلایەن هەر لایەنێکی هەرێمییەوە."

ئەم بابەتەت بەدڵە؟

2 كۆمێنت
رێوشوێنەکانی کۆمێنت نوسین * واتە ئەم خانەیە پێویستە 1500 / 1500

نابێت هەرگیز قسەبكه‌یت سەبارەت بە سوپای عێراق؛ ئه‌وان ئێمەیان پاراستووە و بەرگرییان لێکردووین.

وه‌ڵام بده‌ره‌وه‌

یاسادانەران هۆشدارییان داوە لە نەمانی دەرفەتی دزیی، نەك لەبەر دڵسۆزییان بۆ عێراق. هێڵێکی تائیفی لە دیارونادا دەبینم. پیرۆزباییتان لێدەکەم بۆ هاتنەڕیزی کاروانی تائیفییەکان و سیاسەتمەدارەکانەوە.

وه‌ڵام بده‌ره‌وه‌