هەرچەندە ئەو ئاگربەستەی سوریا کۆتاییهات کە لە لایەن ئەمریکا و روسیاوە فەراهەمکرا، ئەو ئارامییە کورتمەودایەی خولقاندی تروسکاییەکی پیشاندا لەبارەی ئەوەی چی روودەدات ئەگەر پڕۆسەی چارەسەری سیاسیی سەرکەوتووبێت، چاودێران بە دیارونایان راگەیاند.

ئاگربەستەکە رۆژی 12 ئەیلول دەستیپێکرد و هەفتەیەك دواتر و رۆژی دووشەممە (19 ئاب) شکستیهێنا کاتێك سوپای سوریا ئۆپۆزسیۆنی تۆمەتبارکرد بە پێشێلکردنی بەندەکانی رێککەوتنەکە و کۆتاییهاتنی ئاگربەستەکەی راگەیاند.

بازنەی توندوتیژیی بەخێرایی دەستیپيکردەوە، لەگەڵ هێرشکردنە سەر کاروانێکی کۆمەکی هابەشی نەتەوە یەکگرتوەکان، خاچی سوور، مانگی سوور کە بەرەو شارۆچکەی ئۆرم کوبرا دەڕۆیشت لە پارێزگای حەلەب، کە بووە هۆی مشتومڕێکی توند لەنێوان بەشداربووەکاندا. رۆژی چوارشەممەش (21 ئەیلول) پێکدادانی خوێناوی و بۆمباران دەستیپێکردەوە لە شاری حەلەب.

دوابەدوای کۆبوونەوەی سێشەممەی لەگەڵ روسیا و وڵاتانی دیکەی پەیوەست بە کێشەکەوە، لە پەراوێزی کۆنگرەی گشتیی نەتەوە یەکگرتوەکان، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا جۆن کێری جەختی لەوە کردەوە کە هیوا بە هێشتنەوەی ئاگربەست زیندوە.

دوای ئەوەی کۆبونەوە 23 وڵاتییەکەی گروپی پشتگیریی سوریای جێهێشت، کێری لە وتەیەکی کورتدا رایگەیاند گفتوگۆکان لە کۆتایی ئەم هەفتەیەدا دەستپێدەکەنەوە.

چالاکوان و رۆژنامەنوسانی نێو سوریا ئاماژەیان بە کەمبونەوەیەکی بەرچاوی توندوتیژی کرد لەکاتی ئاگربەستەکەدا، جگە لە پێشێلکاریی هەڕەمەکیی گروپە توندڕەوەکان نەبێت کە رایانگەیاندبوو ملکەچی ئاگربەستەکە نابن.

ئاژانسی فرانس پرێس رایگەیاند دانیشتوانی حەلەبی پێگەی شەڕ وتیان هێرشی ئاسمانیی و تۆپبارانەکان لە چەند رۆژی سەرەتای ئاگربەستەکەدا نەدەبینران، لەکاتێکدا روانگەی سوری بۆ چاودێریی مافەکانی مرۆڤ رایگەیاند رادەی قوربانیان زۆر کەمتربووە لە ئاستی ئاسایی.

چارەسەری سەربازیی شکست دەهێنێت

توێژەری سیاسیی عەبدولنەبی بەکار، پرۆفیسۆر لە بەشی شەریعە و یاسا لە زانکۆی ئەزهەر، وتی هەرچەندە توندوتیژیی دەستیپێکردەوە، لایەنە ناکۆکەکان گەیشتونەتە ئەو بڕوایەی بە شەڕکردن سەرناکەون.

بە دیارونای راگەیاند: "دوای پێنج ساڵ لە پێکدادان و ئۆپەراسیۆنی سەربازیی، هەردوولا ئۆپۆزسیۆنی چەکدار و هێزەکانی رژێم گەیشتونەتە قۆناغی شەکەتیی." وتیشی :"هەردوولا گەیشتونەتە ئەو بڕوایەی گەیشتونەتە قۆناغی شەڕی بڕستبڕ کە تیایدا چارەسەری سەربازیی ئەستەمە."

بەڵام زۆر تەحەدای دیکە هەیە بۆ کۆتاییهێنان بە شەڕ.

بەکار هۆشداریدا لەوەی لە ناوچەکانی ژێردەستی ئۆپۆزسیۆن دا، گروپە توندڕەوەکان هەوڵدەدەن ئاگربەردەنە بارودۆخەکە و پێشێلی رێککەوتنی ئاگربەستەکان بکەن بۆ ئەوەی بوونی خۆیان بهێڵنەوە.

وتی لە هەمانکاتدا، لە ناوچەکانی ژێردەستی رژێمدا چەند گروپ و لایەنێکی چەکدار هەن کە سەر بە رژێمن و کە ئامانج و لێکدانەوەی سیاسیی تایبەت بە خۆیان هەیە.

رۆژنامەنوسی سوریی محەمەد عەبدوڵا کە لە قاهیرە نیشتەجێیە وتی: "هەموان درکیان بەوە کردوە کە چارەسەر لە سوریا، تەنانەت گەر زۆر کاتیش بخایەنێت، چارەسەرێکی سیاسییە."

بە دیارونای راگەیاند: "هەردوولا شکستیان هێناوە لەوەی چارەسەرێك بسەپێنن لەڕێگەی کردەی سەربازییەوە."

وتی ئاگربەستە کورتخایەنەکە رەنگە سەرکەوتووبێت لە دانانی بناغەی قۆناغی داهاتوو بۆ شەڕکردن لەدژی "دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام" (داعش) و گروپە چەکدارە توندڕەوەکانی دیکە.

هیوا بە چارەسەری سیاسیی ماوە

عەبدوڵا حەسەن کە بازرگانێکی سوری شاری حەممایە و لە ئێستادا لە قاهیرە نیشتەجێیە بە دیارونای راگەیاند کە بەڕاستی باوەڕی بەوە نەبووە ئاگربەستەکە خۆی بگرێت، بە ئاماژەکردن بە هەوڵە شکستخواردووەکانی پێشوو بۆ ئارامکردنەوەی دۆخەکە.

وتی بەڵام هێشتا بەهیوایە کە بمێنێتەوە.

وتیشی: "بەهیوام پڕۆسەی ئاشتی زووتر بگات و بناغەیەکی پتەو دابنێت بۆ داهاتووی سوریا بەشێوەیەك کە گرەنتی ژیانێکی شکۆمەندانە بکات و کۆتایی بە رەشەکوژی و تێکشکان بهێنێت."

حەسەن رایگەیاند هێشتا دەرفەتی ئەوە هەیە دەستکەوتی نوێ بەدەستبێنن لەڕێگەی چارەسەری سیاسییەوە کە پێش هەمووشتێك لە بەرژەوەندیی خەڵکی سوریا بێت.

وتی بەڵام بۆ ئێستا لە قاهیرە دەمێنێتەوە.

رایگەیاند: "هێشتا زۆر زووە باسی گەڕانەوە بکرێت، چونکە زۆرینەی ناوچەکان وێرانبوون و پێداویستی ژیانییان تیا نیە، داعشیش هێشتا هەر هەڕەشەیە."

پڕۆفیسۆری ئابووری لە زانکۆی دیمەشق حەلیم رەملی رایگەیاند: "سورییەکان بە تەواوی لایەنگرییەکانیانەوە دەیانەوێت ئەم خوێنڕژانە کۆتایی بێت، هەموشیان قایلن بەوەی لەئێستادا کێشەی سەرەکییان لە گروپە تیرۆرستییەکاندا خۆی دەنوێنێت، کە دۆخەکەیان قۆستۆتەوە بۆ تەشەنەکردن لە زۆر ناوچە."

بە دیارونای راگەیاند ئاگربەستێکی درێژخایەن "دەرفەتێکی زێڕین دەبێت بۆ دەستپێکی جەنگێکی راستەقینە لەدژی تیرۆر بە بەشداریی هەموان".

رەملی وتیشی ئەمەش سەردەکێشێت بۆ گەڕانەوەی گفتوگۆی ناوخۆیی لەنێوان سورییەکاندا کە بەردی بناغەی داهاتوو دادەنێت.

وتی دوای ئەو هەموو مەینەتییەی ساڵانی رابردوو، خەڵکی سوریا پێویستییەکی ناچارییان هەیە بە "چارەسەرێکی سیاسیی خێرا و دەستبەجێ".